Falaron dun tempo no que non había auga doce nos barcos, no que traer os corpos dos homes mortos nun accidente laboral podíase pagar até coa cadea; falaron dos ciclóns, do frío nas mans, das noites na taberna, dos taxistas que sabían o enderezo de todos os bares e de cando todo o mar era peixe.
Os mariñeiros retirados da pesca do bacallau lembraron onte, no Aquarium Finisterrae, as súas experiencias abordo dun barco de menos de 30 metros de eslora, no que faltaba de todo, menos peixe, medo, música e arelas de mellorar, de deixar de ser redeiro de segunda para selo de primeira e de ter, algún día, unha casa. Lembran os nomes dos barcos, a evolución que sufriron, as anécdotas que non se lles escapan da memoria, a chepa dunha das camareiras do bar Estrella, os once meses fóra da casa, as ilusións coas que marcharon e a visión das flores das Azores.
Son homes de ferro, deses que non se asustan con pouco, porque xa o teñen visto case todo e sufrido o que moitos non dan en imaxinar e xogan a elexir as lembranzas que máis lles fan rir, coma a daquel pai que mesturaba tanto os tres idiomas nos que tiña que se defender a diario que cría que aos cans chamábaselles cans en castelán e en francés ou a daquel home que, en plena maniobra, viu como o mar engulía a súa alianza de casado e que non soubo máis dela até que apareceu no papo dun bacallau. E a daquel accidente no que un dos barcos fendeu o casco e deixou caír ao mar os barrís de viño da Rúa que levaba para toda a marea.
Rescatan do fondo dos seus maxíns, aquelas noites de festa que duraban días e que, nalgunha ocasión, zanxábanse cunha liorta por unha rapaza, fermosa ou non, a estas alturas, xa lles é o de menos, porque lles quedan as coplas que escribiu un dos seus compañeiros, Blanche, sobre as pelexas de taberna entre a tripulación de dous barcos míticos da illa de Saint Pierre et Miquelon, o Riazor e o Bastiagueiro.
Bastida, aínda coa visera negra na cabeza, acórdase do día en que, sen ter más de once ou doce anos, un home, que intentaba pescar ao seu carón -sen conseguilo- lle cambiou un bocadillo de xamón -do que aínda conserva, apegado nos sentidos, o seu arrecendo e o seu sabor a matar a fame- por dúas peteras para as luras e que, vendo que el si pescaba, lle ofreceu un posto nun barco do bacallau, lonxe das costas galegas, en Terranova, alá onde os barcos se conxelaban día si e día tamén, onde os corpos dos homes nunca voltaban á terra pero aparecían rodeados de xeo, anos despois, noutras latitudes afastadas ao lugar onde os sorprendera a morte con forma de golpe de mar. E dixo que si "era o que había", resume agora, dándolle para baixo á gorra e buscando olladas cómplices nos homes que saben o que é estar lonxe e nas mulleres que saben o que é erguerse da cama, cada día, sen saber se levan semanas sendo viúvas ou se o serán cando rematen de facer a comida.
Contan a experiencia da marcha coma un salvoconducto, un pasaporte máis que válido para dúas cousas: escapar da fame e conseguir todas as cousas que, en Galicia, non se alcanzaban, senón cos cartos da emigración. "Cando vos vexo virar penso na muller e nos fillos", conta Carbajal, do barco Palloza, que lle dicía un home que se agarraba ao que podía en cada maniobra e que se poñía branco coma a neve en cada situación de perigo que o resto da tripulación xa vía como normal. Só chegou a entendelo un día que, aínda cando os partes meteorolóxicos anunciaban que habería un ciclón, el deixou que o seu barco non buscase acubillo no porto. Foi entón, "na soidade do mar, no silencio dun lugar que sempre está en movemento" cando soubo o que era o medo, o que outros sentían a diario.
Falaron, recordaron, cantaron, intercambiaron experiencias, lembranzas duns e doutros, do guapa que era unha das monxas novas e do moito que lles costaba comunicarse, non só coa familia, senón tamén co mundo máis alá do mar.
