Quico Cadaval (Ribeira, 1960), actor, director de teatro e narrador, é unha das grandes figuras da oralidade galega. Este sábado ás 20.30 horas actúa no Teatro Colón dentro do espectáculo Noites de Retranca, con Cándido Pazó e Celso Fernández Sanmartín.

-Traerá material novo?

-En plan propagandístico diría que, como non me lembro do que contei antes, sempre é novo o texto. Pero non é o caso. Vou usar material que teño que non se presentara na Coruña anteriormente, e menos nun marco como o de Noites de Retranca. Trataremos entre outras cousas se os cans teñen alma, e a onde van os cazadores cando din que van cazar.

-Como lle aparecen na cabeza este tipo de preguntas?

-Eu é que penso falando, non son capaz de pensalo antes e despois falar. Ao mesmo tempo, hai momentos nos que me escandalizo do que acabo de dicir, e penso: "habería que darlle un correctivo a quen se atreve a dicir esas cousas".

-Xa participou en varias edicións de Noites de Retranca

-Si, sempre cuns compañerios extraordinarios, que eran os que xustificaban que houbese tanta xente.

-E aparte, é asiduo doutras salas coruñesas. Como fai para que o público siga sendo fiel?

-Eu emprego varios trucos para continuar tendo público: o primeiro é deixar cousas sen contar para a próxima vez. E ir ven acompañado: nesta ocasión vou ben acompañado por Celso Sanmartín e Cándido Pazó, e entón a xente que se aburre comigo sempre terá unha compensación neles. Por outra banda, na Coruña eu encontro público desde hai moitísimos anos. Ao final hai ansia de confirmar que non desaparezo. Hai actuacións que máis que actuacións parecen citas con amigos, como poden ser as do Mardi Gras, as do Bristol, algunhas en salas de teatro, de tipo cultural.

-Cando foi a primeira vez que se lle ocurriu que podía cobrar por contar historias?

-Foi un pouco como o chiste arxentino da puta galega, que seica levaba vinte anos na práctica do seu oficio e descubriu que as outras cobraban. Este chiste, tan odioso para nós. defineo perfectamente? O que contaba eu interesaba á xente, e había dous trucos. Un era contar só cousas que me divertiran a min antes. Aí evítase a vontade didáctica ou chapas, de dar a paliza, porque estaba vendendo un show que xa comprara eu antes. E por outro lado, falar da miña terra, de Ribeira, de Carreira, e convertila en universal. Hai moita xente que cre que na súa terra están os personaxes máis singulares, enxeñosos e frikis. Pero iso sabes que non é certo, están en Carreira! Os outros que cren iso están equivocados.

-Tamén estivo en contacto con outras tradicións de oralidade. Que aprendeu delas?

-Aínda que fun a México ou Cuba, o meu contacto máis forte foi con Colombia. Atreverse a contar contos en Colombia é como dar un curso de queixos en Suiza. É un fenómeno de masas, enche teatros, como en Europa só facemos os galegos en Noites de Retranca (ri). En Colombia vin por primeira vez a 1.500 persoas xuntas para escoitar contar un conto. Alá hai un entusiasmo co poder da palabra. Dalgún modo, os narradores montamos un circo. Iso aprendino eu en Colombia. E logo vin elementos fabulosos, como Primo Rojas ou Carolina Rueda, ou Gonzalo Valderrama [ comediantes colombianos].

-Nas novas xeracións, inmersas no audiovisual, perdeuse a comunicación oral?

-Non, creo que estivemos máis en perigo de perdela na miña xeración, os de cincuenta anos. A xente que naceu no mundo audiovisual continúa falando. Eu rírame moito co dono do ciber café: había seis adolescentes cun un xogo destes agresivos de conquistar, matar xente e tal. Contendían entre eles, cada un cun ordenador, e insultábanase e ameazábanse. Co que realmente o pasaben ben era coa parte de comunicación oral en directo, non coa parte de comunicación virtual.

-Galicia conseguir preservar as súas características propias de comunicación oral?

-Eu creo que si, estamos ameazados e baixo un bombardeo constante. Hai unha cousa que dixo Soledad Felloza, que é uruguaia. Chegou aquí e deuse conta que tiñamos unha maneira distinta... Que o que faciamos Carlos Blanco ou eu nun escenario facíao a xente na rúa, e incluso os rapaces tiñan unha comunicación moi oral. Había algo distinto aos de fóra, unha etiqueta galega que se pode identificar. Unha das marcas máis importantes é que á cousa máis pequena podemos sacarlle algo épico, como se fose un suceso extraordinario. Contas que non tiñas diñeiro para pagar o autobús a e parece que estás contando a Odisea. E despois está o outro elemento diferenciador: estamos dispostos a crer calquera cousa sempre que sexa interesante. E ás veces, aínda que non sexa moi interesante tamén a cremos, en época electoral.