O acordeón de cartón

Ribeira era, daquela, un pobo netamente mariñeiro que celebraba as súas festas de verán e mesmo as patronais (estas en setembro), a golpe de gaitas polas mañáns, de bandas de música polo mediodía, e de orquestras (sobre todas a Poceiro) pola tardiña e á noite, con descanso entre unha e outra actuación para que os músicos poideran cear.

A Orquestra Poceiro foi a culpable de que Andrés deixase na equipaxe das presas infantís o seu desexo de ser mariñeiro "de ofisio", porque escoitou o acordeón que Diosiño tocaba na orquestra antes de cear. Andrés estaba cos seus pais e os seus dous irmáns argallando como compaxinar o "ofisio" de mariñeiro e o de acordeonista. Daba por suposto que non podería tocar o acordeón mentres remaba na dorna do señor Siprián (Cipriano), mais cavilaba na posibilidade de o tocar mentres agardaban para izar as nasas a bordo da "embarcasión".

Foi tan teimudo diante dos pais pedindo que se lle regalase un acordeón para aprender a tocalo, que a súa nai, rematadas as festas de verán, mercóulle na libraría da rúa General Franco un pequecho acordeón que tiña o fuelle de cartón con latiñas nas aristas e mesmo nas presuntas teclas -catro na man dereita e dúas da esquerda- que ao pulsalas, permitían que o instrumento emitira unha especie de lamento que a Andrés semelláballe a máis fermosa melodía.

Quería aprender a tocar La barca de oro, unha canción que o seu tío Carlos lle contara un día que cantaban os mariñeiros do buque mixto Río Francolí, que facía a rota de Las Palmas a Vigo e Vilagarcía con pasaxe e carga xeral. Andrés aprendera a música da canción e máis a letra desta e coidaba que, en dúas ou tres semanas, serían quen de tocala no palco da música que se instalaba na praza de Otero Goyanes, en Ribeira, para as festas. Mesmo imaxinou que o podería acompañar a banda de Caamaño que todos no poco coñecían como "A Charanga".

Na casa de Andrés había unha especie de almacén no que se gardaban os aparellos de pesca, entre eles unha chea de nasas. E aquí veu parar tamén o acordeón de Andresiño, ninguén soubo exactamente por que.

Andrés estivera toda a santa tarde dale que dalle ao acordeón, e para el que xa lle saía moi ben La barca de oro. A sía nai concordaba: "Xa che sale, Andrsiño, xa che sale". Ou "Con pouco máis que ensaies, váiche sair bordada, meu rei". Pero o acordeón quedou durmindo o sono do que se perde riba dun trasmallo que aínda non estaba seco de vez.

Mollouse o cartón e desapegáronse os pregues do fuelle suxeitos con latiñas. E cando Andrés quixo tocalo, o acordeón queixouse e rompeu de todo. Andrés chorou, o mesmo fixo a nai. O pai asegurou que mercaría un mellor que aquel, pero Andrés dixo que non, que aquel que rechara por culpa dos trasmallos xa o tiña domeado e tocaba de seu La barca de oro.

Andrés está actualmente xubilado. Aínda canta polo baixo La barca de oro. Sobre todo cando lle din que non hai xurelo abondo para todos os barcos, que tampouco hai bocarte que repartir entre todos os barcos do cerco, e que a xarda vai voando cara ó norte.

Baixo, moi baxiño, cantaruxea: No volverán, tus ojos a mirarme, ni tus oidos, escucharán mi...

Crébaselle a voz e coido que está lembrando o seu acordeón de cartón, aquel que, como a sardiña, como o xurelo, o bocarte ou a xarda, non van volver ós portos da Arousa...