Labirinto de símbolos nos que fumos parroquialmente educados, na busca do divino, entre as luces e as sombras dunha cruz de misteriosa: encrucillada, encontro da vertical e da horizontal, do divino e do humano. Madeiro ergueito na croa do pedregoso Monte Calvario ou Golgota, en arameo, nos arrablados da Cidade Santa para moitas relixións, Xerusalén. Cruz cravada no chan, sobre unha calivera, a tumba e cranio do primeiro home, Adán. Cruz que redime o pecado de arrogancia e afronta a Deus, para ser novo Árbore da Vida. Veleiquí o tema máis repetido na historia das formas e da arte, antes e despois da cristiandade.
Unha das representacións coñecidas, máis antigas do Cristo Crucificado, aparece labrada na madeira de ciprés da porta da basílica paleocristiana de Santa Sabina no outeiro do Aventino romano. Obra do século V, despois da oficialización do cristianismo no Edicto de Milán, 313, por Constantino e da difusión do achado da Cruz pola súa nai Helena. Momentos nos que se multiplica a buca dos Lignum Crucis, para servir de novo lábaro, cotizada e falsificada reliquia para consagrar altares en lugares de cultos paganos. A cruz, elemental cosmogonia, pasa a ser a imaxe dunha devoción pola que se alaba, bendice e glorifica a un mozo nazareno cruelmente escarnecido e torturado nun viacrucis. Teimosía que tanto creou traumas, como inspiración para artistas románicos, góticos, renacentistas, barrocos e dos tempos seguintes, esmerados en conseguir imaxes solprendentes, para ser benditas ou condenadas pola Inquisición. Hoxe, fendendo os coutos da liberdade, máis provocadoras, velaí a plastificada rata verde crucificada do alemán Martín Kippemberg.
Cruz tratada con idealismo, realismo, subrealismo e todos os ismos, entre o humano e o divino, imaxe da que se abusa para mover conciencias, pacificar, acalar, anatemizar, exorcisar, ou perseguir en cruzadas... Ben expresivo resulta aquel debuxo de guerra de Castelo: unha señoriña axionllada ante un cruceiro reza "Violan, rouban e asesiñan no teu nome" . Non hai homilde igrexa ou solemne catedral que non presuma dun crucifixo.
Non podía ser doutro xeito: onde as lendas falan dun antergo culto ó Sol réndense culto a un Cristo. Fisterra, no extremo occidente do Vello Mundo, por onde cada serán se vai o sol para esvairse no horizonte atlántico, na caída do Monte de San Guillermo, célebre polos cultos paganos á fecundidade, ergue un templo dedicado a Santa María da Area, como unha devoción a esa Venus da vida e da fecundidade. O protagonismo levao á imaxe do Santo Cristo, entronizado nun retabo que ten de fondo pintado a Xerusalem terrestre, entre o sol e a lúa: corpo chagado, sangante, cabeza gacha, afundida en eternos cavilares, guedellas e unllas naturais... na que moitas viuvas de vivos, mariñeiros perdidos no mar, quixeron ver o retrato dos seus perdidos no océano. Escultura na que se detiveron curiosos viaxeiros e investigadores de todo tempo. Lembramos a teoría de Ferro Couselo, en relación co Cristo de Ourense, coidando que se trata dunha obra gótica, imaxe artellada en diferentes partes, centradas polo torso de madeira, hoco, posiblemente relicario, con partes cubertas de tela de liño polícroma que incluso suxería ser pel e somellar unha momia... Sobre ela medrou a lenda, para ser o que se quere, misterio sobre o seu orixe, confusión, rei dos silenzos e segredos, oración feita escultura, a que á forza aquece aquel antolóxico soneto do século XVI, o que á forza, sen querelo mutilar, témolo que transcribir enteiro:
No me mueve, mi Dios, para quererte
el cielo que me tienes prometido,
ni me mueve el infierno tan temido
para dejar por eso de ofenderte.
Tú me mueves, Señor, muéveme el verte
clavado en una cruz y escarnecido,
muéveme ver tu cuerpo tan herido,
muévenme tus afrentas y tu muerte.
Muéveme, en fin, tu amor, y en tal manera,
que aunque no hubiera cielo, yo te amara,
y aunque no hubiera infierno, te temiera.
No me tienes que dar porque te quiera,
pues aunque lo que espero no esperara,
lo mismo que te quiero te quisiera.
Imaxe expresionistamente lacerada, a que expresa canto de labiríntico encerra esta beiramar de vida e morte, cofíns do mundo, do Duio da ascese da translación do corpo do Apóstolo...
Santo da barba dourada,
veño de tan lonxe terra,
santo por che ver a cara.
Sobre o Cristo de Fisterra cóntanse moitas historias, encadreladadas coas lendas , confundidas con esoutra imaxe parella, a do Santo Cristo de Ourense. Dinse dos que fixo Nicodemus, aparecido no mar de Fisterra e levado á capela do Crucifixo da catedral ourensán polo prelado natural de Fisterra, Vasco Pérez Mariño, finado no 1343 e con solemne sartego diante da Capela ourensán do Cristo, benfeitor da súa sé coas súas propiedades e prebendas fisterráns. Enceremellada historia, fonte de apracible rivalidade ou irmandade entre as dúas imaxes, a que non é allea a moitos outros santuarios de Galiza, orixe de competentes feiras e festas, ás que ó longo do ano animaron a economía e os camiños de romeiros.
E a Fisterra do solpor celebra festa maior na Semana Santa, coa cima no Domingo de Pascua, coa representación dese auto sacramental de oirxe medieval que é o da Resurrección. A vila faise unha Xerusalén mariñeira, todos participan. Despois dun sofrido Viacrucis... ven o esperanzado domigo de Pascua, no que nas mesas familiares se comparte o año sacrificado e un roscón, como un nimbo solar, preñado de solpresas.
