Cando eu nacín, en 1938, había só vinteún anos que Finlandia se independizara do dominio de Suecia. Durante uns tres séculos, o finés ou finlandés estivo reducido á condición de patois ou lingua oral e subalterna das clases inferiores en canto o sueco era a lingua superior das administracións públicas, do exército de ocupación, do diñeiro, dos terratenentes e dos tribunais de xustiza. O finlandés, defendido apenas polos patriotas e conservado polas camadas populares, non superou a súa condición miserábel máis que a partir da independencia producida en 1917 a consecuencia da Revolución rusa de Outubro. No século XIX a literatura finesa saíra da oralidade (co Kalevala) e convertérase en literatura culta e escrita.

A medida que Finlandia, no século XX, se facía ceibe e neutralista no plano internacional, a lingua propia afortalábase e o sueco retrocedía deica o estatus de segunda lingua, de carácter cooficial. Como todos os países que coñeceron a humillación lingüística, a Finlandia independente é respectuosa coas minorías. As comunidades lapona, carelia, livvi, de linguas semellantes ao finlandés, son protexidas nas súas respectivas peculiaridades.

O finés, da familia finoúngria, é un idioma sumamente diferente da mioría dos falados no noso Continente, case todos indoeuropeos. O único estado de Europa cuxo idioma garda parentesco co finlandés é Estonia. Por iso a comunidade finlandesa ofrece, para algúns, un certo aspecto de singularidade ou insularidade lingüística, como ocorre coa vasca e coa húngara, digamos. Os finlandeses non viron esta súa condición coma un mal nin como unha maldición bíblica. Antes ao contrario, a plena asunción da súa diferenza impeleunos ao multilingüismo, sempre partindo de que a propia é a lingua que os fai ser eles mesmos no mundo. Todos saben en Finlandia que o finlandés representa a identidade nacional e a cultura propia e que o sueco só é un residuo da colonización e do imperialismo de antano. Reducido o sueco tamén en Suecia á condición de lingua vernácula ou doméstica, os finlandeses seguen a recoñecelo por respecto á minoría que aínda o usa e por lles proporcionar boas liñas de contacto co reino veciño: en Suecia case ninguén sabe finlandés pro en Finlandia case todos saben sueco. Por parte, alén de dispór dun sector de poboación con bons coñecementos de ruso, os finlandeses avanzaron, sobre todo na segunda metade do século XX, na adquisición do inglés como lingua de trasfego internacional.

En Finlandia, pois, vive e traballa un pobo que ama, practica, estuda e protexe o seu propio idioma e que, ao mesmo tempo, protexe os das comunidades minoritarias que no seu territorio existen, incluído o dos antigos orpresores. O que non lle impide botar man, por utilitarismo, doutras linguas que lles poidan servir para as relacións exteriores.

Eu non sei se a cita non será apócrifa, pro élle atribuído a Baraja o dito de que "o nacionalismo se cura viaxando". A verdade é que cada vez que eu viaxo fora de España, inclusivemente a Valença do Minho, regreso a Galicia máis nacionalista galego. Eu penso que os do Club Financeiro de Vigo/ Galicia Bilingüe deberían viaxar a Finlandia. Alí verían que a "rara" e isolada lingua nacional lle resulta verdadeiramente útil ao seu pobo para este dotarse do mellor sistema educativo de Europa e para ocupar o posto décimo no Indicativo de Desenvolvemento Humano (esperanza de vida, alfabetización de adultos, escolaridade xeral, PNB real por habitante). Se estes galegófobos fixeran tal estadía seguramente poderían curarse do seu nacioalismo burgalés e chegarían a comprender o último comunicado que, so o título de Unha lingua para todos, acaba de lanzar a Academia Galega á opinión pública.