Entoleirado santo, profeta que, vestido de pelica, clama no deserto, bendice e bautiza coas augas. Alégranos ben que nestes tempos progres, de postureos, sorpassos e performances mediáticas, tan ateos, cando tanto revira e se lle quita o nome de santos a parroquias ou a festas, que pola contra a Coruña, a cidade que tanto fai mudar as tradicións, manteña as apelidadas de San Xoán. E nada dos intelectualeiros, exóticos célticos Imbolc, Beltane, Walpurgis..tamén asociados co sol, o gando, os cultivos, as navegacións.... Dun xeito ou doutro seguimos a celebrar ao estilo Neolítico, prehistórico, ao solsticio, cando o sol comeza a declinar, cando din que o señor sol baila coa señora lúa... Quedan para as interioridades as aburridas disquisicións dos etnógrafos e da celtofilia. Na noite do San Xoán rebenta o instinto, os herdos culturais e o saber. Festa que aínda polo de agora expresa o estado da cuestión da tradición galega. Noite común a moitos pobos do vello mundo, con tantas tradicións célticas, reanimada por Grecia e Roma, reconvertida polo cristianismo, na que desembocan vellas crenzas, supersticións, a creatividade de cada intre, as influencias, e nese uso e abuso da liberdade, sempre a barbarie asomará por algures.
O Concello da cidade herculina espalla publicidade para atraer e mobilizar porta dentro e porta afora as cachelas e as grellas de sardiñada. Móvese a xente e móvese a circulación sanguínea da cidade. Pasquín imprentando recuperando a sensibilidade do vello grafismo camp, divido en catro partes tópicas da Noite Meiga. Resulta que toda Galiza é meiga por ser universo descoñecido, abusada en romarías, folións de foguetes , caldeiradas, churrascos e impoñentes orquestras. Manda agora no san Xoán a sardiña, cando asada molla pan e o seu pegañento fume penetra e perfuma a cidade, irisa e cega as galerías. Dende fai catro décadas, e á falta de campas abertas nas que argallar as cachelas, a festa concéntrase no único espazo ceibe da especulación, o que corresponde ás imprevisibles mareas e ás ondas do mar, as praias...e a moda inza e contaxia a outros inmaculados areais. Invéntase unha nova e mala tradición. Na Coruña, antes, os escenarios da festa do lume eran as campas abertas, a da Estrada, a de Marte, o Campo da Leña, as campas da Torre, as abas de San Pedro de Visma, Palavea, Elviña... Agora reconvertidas en aparcadoiros, mostrario de gastos de afeamento... Non queda na cidade onde facer unha fogueira segura. Cando é consubstancial a toda urbe unha campa de feira e festa, aberta, reversible a calquera espectáculo ou tradición.
Nesta celebración o espírito panteísta, animista celta danza arredor das cachelas, inventando conxuros contra inocentes meigas e trasnos, a voz do pasado, cando deberan ser contra as castas do dispendio... Sóltase o instinto e todo se tinxe de máxico. E poida que denantes da festa, por algures, nun curruncho da praza de abastos, alguén teña a idea de ofrecer un ramallo do florido bieiteiro, fiuncho, loureiro, ourego, artemisa, estalotes, romeu e outras sinxelas e recendentes floreciñas do monte, as tan cantadas polos nosos poetas, tamén coas que noutrora se adornaban portas, xanelas e balcóns. Flores do camiño, con propiedades sanadoras xa esquecidas, si acaso tese pros boticarios de universidade. Disque que tamén para espantar os malos espíritos e que son os bos os que deben reclamarse . Quizais na noite alguén deixe a almofía pousada no borde das xanelas, a recibir as doas de orballo do serao da noite do santo dos bautismos: plantas a remollo, pra na madrugada lavarse e mesturarse coa natureza. E poida que alguén experimente futuros deixando na xanela a cunca con clara de ovo, a que coas primeiras raiolas da alborada tomará a forma de algo que pasará.
Fogueiras na Galiza de antes, argalladas mesturando madeiras recendentes e plantas verdes pra que o seu fume purgara a casa e os animais. Perdido arte dos afumados. E pra esas leccións vivas de cachelas e tradicións son as terras de Bergantiños as que ofrece maxisterio, herdeiras da Brigantia, a da céltica Bríxida, a deusa e santa celta, filla de druída, nacida do lume, da estirpe dos Tuatha De Danann .... Así cantou estas tradicións o romántico fillo destas terras do Anllóns, o filósofo Alfredo Brañas. Cinzas sobre as que brincaban os mozos e polas que se facía pasar o gando:"¡Qué noite tan fermoso! Xa os rapaces/Fixeron os montós diante das portas/Con garabullos, toxos e loureiros/Pra comezar a troula!" . Ritos a par cos herdos celtas da aldea soriana de Pedro Manrique, onde os mozos brincan descalzos polas cinzas ardentes, como mesmo seguen a facer en pobos de Romanía ou Bulgaria... noutrora vecellados a estes confíns pola milicia romana.
Os sons da noite do san Xoán son os do pandeiro, a gaita e o bombo, os que nunca se queren pechados en pavillóns e cuartos enxordecedores, músicas de por fora, compañeiras do Sol, da Auga, do vento e da Terra.
Pra recuperar a pureza panteísta da festa, a de artellarse coa terra, convén coñecer e repasar os textos do romántico don Xesús Rodríguez López, autor de Supersticiones de Galicia y preocupaciones vulgares, editado no 1895, e multireeditado no século XX, continuar cos ensaios de don Xesús Taboada Chivite Ritos y Creencias Galegas. Uns e outros inspirados nese tesouro literario dos galegos que é o popular o libro do Ciprianillo, con consellos pra atopar tesouros e remedios pra curarse... Páxinas que fixeron tolear a un xeito de quixotes buscatesouros, fonte de inspiración aínda á espera dunha Rowling galega. Beber nas nove fontes,recibir o baño das nove ondas, que non sete, improvisar músicas, poemas....
Nesta noite limpábase a cinza vella das lareiras, abríanse de par en par as portas e as xanelas das casas, limpábase de trangalladas vellas, esas ameazadas pola couza, acugulábanse en certo orde pra facer con elas fogueira...tender os cobertores e a roupa das arcas pra recibir o serao da noite máis curta, a dos trasnos, das lavandeiras, das fadas, das mouras, que como as moiras gregas son as que nos aconsellan. Noite onde nalgúns pardiñeiros esquecidos, lagoas, fontes, covas ou bosques se escoitan laidos dos que se foron e quizais cometeron algún pecado capital contra a solidariedade: na busca da trabe de ouro deron coa trabe de alquitrán e o mundo encahapopetouse. Retrouseira ensinanza non aprendida. Esta é a noite dos grandes acontecementos neste cabo do mundo. Apoteose ás doce e logo cando alborada e abre a milagreira flor da auga.
Rito de paso no recorrido do almanaque, entrando na forza do verán. Festa de encantamentos, de aquelarres, cos que non puideron as relixións, pero si as ordenanzas urbanísticas que acabaron coas campas, tamén o consumismo, a batukada, o abuso do alcohol, da sacrosanta liberdade que limita cos demais e con todos. E outro inimigo, a ignorancia que trastorna tradicións. Efectos da aculturación, da crise de identidade. Sofre a natureza e ás veces a convivencia, algo que non quere a festa na súa orixe, na súa orixinalidade, senón reivindicar que somos parte do cosmos natural.
"Noite de San Xoán, noite que me axude /Chamo ao vento , chamo á terra/ Chamo á Auga, chamo ao Lume/E a Tradición baila, canta e berra".
