Calendas de maio que artillan vellas e novas advocacións: Día do Traballo, Día da Nai e nesa antiga tradición que celebra o equilibrio entre as noites e os días, o florecer e o canto do cuco, Festas dos Maios, cristianizada tamén como Día da Santa Cruz. Proba de que detrás de toda festividade hai unha longa historia de virtudese deperversións. Cada 3 de Maio, a máis de resacas de efemérides de levantamentos contra a francesada, neste confín de confluír de herdos tradicionais, sácanse en procesión as efémeras esculturas florais dos maios. Festa da Santa Cruz, como arquetipo do Árbore da Vida, da Redención, mesmo como Árbore do Coñecemento, con esquema elemental de encrucillada de horizontal e vertical, en simbolismo da conxunción do masculino co feminino, da Terra co Ceo. Xornada na que os templos con relicario de Lignum Crucis sacaranos a bicar e farase festa e romaría arredor deles: coma sempre o pagán á sombra do cristián. A Cruz é tanto esquema elemental da árbore como do ser humano, é axismundi, eixo entre o abaixo e o arriba, entre a banda esquerda e a dereita, isto é entre o o mundo caótico, terrestre e o cósmico. Cavilares así, con fondura, están en boa parte do humanismo, en todo renacemento, nas civilizacións que atopan nas plantas un símbolo da vida, milagre natural pola acción dos Catro Elementos. Árbores que teñen o seu tempo de florecer, flores que mudaran en froitos, a súa vez gardadores de semente,que rexenerarán vida. A Cruz simboliza tamén a Árbore de Xesé, a da xenealoxía de Cristo e velaí representada, enramada, no Parteluz do Pórtico da Gloria, sostendo aquel universo simbólico.

A árbore é a esencia do xardín, do bosque: entremos máis dentro, na espesura, onde habitan as fantasías e seres sobrenaturais que aguilloan á creatividade. A árbore ofrece seguridade, como matriarca á que se lle confían desexos que se atan con cintas ás ramas, para pasaren asía a ser árbore dos desexos, tan nas tradicións célticas. Nas caracochas de patruciais castiñeiros ou carballos agocháronse tesouros, imaxes... e mesmo resistiron ocultos perseguidos. Ben o sabemos en Galiza, onde xa houbo máis do que hai árbores sacros, con propiedades talismánicas, como o freixo ou o teixo, o carballo, o bieiteiro... como hai árbores malditas, como a avelaira, considerada das meigas, árbores asociados á morte, a un aforcado... e quen a "que bo árbore se arrima...". E tívose como obriga vital plantar un árbore, mesmo cando nace un fillo.

A árbore da a leña, as gaias e paus para tramar casetas, madeira para facer mobles, carros, arados, ferramentas... para queimar, quentar, cocer, purificar... árbore que son froitos, acolledores de aves que son como espíritos ou anxos.O tema da árbore sacra ven de lonxe na historia das civilizacións, está nese xeito de biblia induísta que é o SkandaPurana, datada no século VI a.C. con lendas arredor de Siva ambientadas na Viikuntha, a morada espiritual de Vishnu. E tamén na Biblia, no Xénese o mito, máis que historia, de Adán e Eva que ten como escenografía o Paraíso, entre animais pacíficos e baixo a Árbore da Ciencia do Ben e do Mal que centraba este xardín onde nacían os Catro Ríos... pero a ansia de indiscreción, de experimentación, de saber, leva ao Pecado Orixinal para rematar en expulsión e nunha permanente señardade do Paraíso Perdido. Mesmo no Apocalipse a Xerusalén Celeste, pechada por valado de pedras preciosas e aberta con doce portas, está centrada pola Árbore da Vida, que da doce colleitas e as súas follas serven para a curación das nacións. Algo así tamén o idearon os maias, téñeno no seu libro sagrado, o PopolVuh, que honra o millo e a ceiba que medra no centro do mundo, como pilastra do firmamento.

A Árbore da Vida, xa era representada polos exipcios, simetricamente entre dous animais míticos ou entre o león e o touro, afrontados. Mesmo poñían a orixe de Isis e Osiris na cortiza dunha acacia. Os budistas contan que Buda acadou o nirvana baixo unha figueira. Para os fenicios e os gregos no confín occidental do mapamundi estaba o Xardín de Hera ou das Hespérides, esto é das ninfas, señoras dos montes, das fontes, das árbores das mazáns de ouro e da Eternidade, deica onde chegou Hércules para roubalas. Tamén lendas mediterráneas contan que Adonis, sedutor da fermosísima Afrodita, naceu dunha árbore, cuestión que tomaran os xermanos para algunha das súas divindades. Entre gregos e romanos cada árbore estaba consagrada a un deus: a oliveira era de Minerva, o loureiro de Apolo,o piñeiro manso de Neptuno, o mirto de Venus, o ciprés de Plutón, o carballo de Xúpiter... E os pobos do Norte, os escandinavos e xermánicos, celtas... tiñan especial predilección polo teixo e polo carballo co que se asociaba a Thor e así o levaron aos seus símbolos, escudos ou medallas.

Tamén os musulmáns, conquistadores de Bizancio, representan nas súas mitoloxías a súa Árbore da Vida, cargada de flores, cor, froitos, paxariños e case con música. Para eles o Paraíso está cheo de árbores froiteiros a dispor dos benventurados, temerosos de Deus, co gran Árbore Cósmico con follas en cada unha das que está escrito o nome de todos os seres humanos, follas que caen segundo o desexo de Alá. Tampouco lles faltará a Árbore de Zaqqum con follas espiñentas das que xantan os pecadores, e que fermentaran no seu estómago como chumbo fundido....

Na Galiza o maio e os maios son a festa de consagración do culto á árbore, enredada na maxia e na relixión, como xa pasou coa Árbore de Nadal, coa procesión de Ramos... Festa pois da árbore florida, da árbore de folla perenne, equiparables coa inmortalidade, como o o ciprés... mesmo dise que a Cruz de Cristo estaba feita desta madeira. Árbores que reverdecen, florecen, murchan no outono e resucitan cada primavera, símbolo feminino, da fecundidade da terra.

Rememórase en maio o antiquísimo tema do Xardín Simbólico, retomado por Bizancio con anterioridade ao século XIII, referente na arte do medievo, tramado coa ansia mística de construír parábolas, de concienciar para dar gozo a alma, tentando figurar nas árbores ideas espirituais, virtudes. Pois o xardín depende dun chán fértil, a ritmo coa interacción dos Catro Elementos e das Catro Estacións, en conxunción cun sabio traballo labrego, para finalmente regalar os sentidos. A orixe pérdese moito máis alá da antigüidade con apoteose no medievo, velaí o tema das "vodas de maio" nas cantigas de Airas Nunes.

A festa dos maios, coa súa orixe rural, vive a pesares de tanto bombardeo comercial. Festa celebrada no Ulla, na Maía, en Entrimo, en Laza onde sae en procesión a súa Eva e o seu Adán, lembrando o Paraíso Perdido... en Cambados, en Mondoñedo e sobre todo en Pontevedra, festa agarimada por obra, saber e teimosía de Filgueira Valverde, que espallaba o fondo valor cultural, identitaria da festa. Tomen nota os concellos da significación e do poder dos recursos tradicionais para mover a xente e a economía. Prepáranse os escenarios da celebración, enféitanse con xestas, estalotes e fiúncho ás portas das casas, os instrumentos de labranza e do traballo rural e sae en procesión a creatividade, o mellor facer, a retranca entre efémeras esculturas de árbores con forma de cabaceiros, barcos, feitos de follas e flores multicores entre grilandas que por algures enredan a cristianización pagán coa cruz. Encontro do que queda da tribo, os máis nenos e nenas, nos que vertemos a inocencia das tradicións, para disfrazarse de maios e maias. Non faltarán improvisadas músicas populares, a golpes de paus, tamboril e gaita, entre retranqueiras cancións de escarnio que sacan a relucir os vicios prendidos nos gobernantes, ritmo hoxe co risco de converterse en batukada. E pese a tanta Historia da cultura de maios floridos detrás, na cultura floral moito hai que aprender aínda dos mercados centroeuropeos.