Escribo isto a bordo dun avión, ou polo menos comezo a escribilo, que sempre subo aos transportes públicos, áreos ou ferroviarios, cun tremendo animus laborandi, e logo acabo lendo ou pasmando coa paisaxe ou coa paisanaxe. Pero polo de agora son quen de seguir escribindo no aire, despois de pasar a ordalía do control de seguridade -agora enriquecido cun aparello que detecta se andaches remexendo con explosivos nas últimas horas- e logo de superado o tetris de encaixar maletas e xentes na cabina do avión. Vou rodeado dunha pasaxe ferreamente galegofalante, xa que este voo vai a Basilea (Suíza).

Vou perpetrar un par de charlas, hoxe sábado na Sociedade Galega Sementeira de Basilea, e mañá domingo outra -ben, será máis ou menos a mesma- en Lausanne, invitado pola xente da sociedade A Roda. Aquí xúntanse dous dos fenómenos máis específicos da nosa idiosincrasia: a fidelidade da diáspora co país que os expulsou, e a feracidade do Día das Letras. É unha celebración todo o mellorable e debatible que queiran, pero que non cabe dúbida de que en moi contadas ocasións unha tradición cultural, nacida clandestina e que acaba de cumprir o medio século, tivo tanta acollida e difusión nunha sociedade.

Pero como terían sospeitado ao verme sentado no avión, non lles quería falar de letras, senón de transportes. Xa na recollida de equipaxes de Basilea chamoume a atención de que estivesen indicadas varias saídas, pero non a rúas ou a estradas, como adoita ser habitual, senón a países. Podías escoller a de Francia, a de Alemaña ou a de Suíza propiamente. Como despois me aclarou Ramón Carreira, o atento e moi ilustrativo presidente de Sementeira, isto é porque o aeroporto, que está realmente en territorio francés, dá servizo a unha rexión que inclúe o semicantón de Bassel, a Alsacia francesa e o sur do land xermano de Baden-Wurtemberg. En alemán chámanlle Dreiländereck, esquina dos tres países, e en francés District des trois frontières, que vén sendo o mesmo. Pero non se limitan a usar o mesmo aeroporto. O transporte público, tranvías e buses, cobren as distintas poboacións e atravesan as fronteiras sen máis trámite ou pasaporte que o billete. (No hotel déronme un bono multiuso, en realidade un salvoconduto, non sei se é costume, deferencia ou vai incluído no prezo. Téñollo que preguntar a Ramón).

Unha situación algo distinta da nosa. Aquí (é dicir, aí) tiven que pedir o favor de que trouxeran en coche ao aeroporto de Santiago, porque o único transporte público directo desde a capital da provincia ten dúas únicas conexións (ou durmía en Santiago desde a véspera ou saía de noite, cinco horas antes do momento de embarcar). E á volta terei que volver pedir o favor ou baixar de Alvedro en taxi. O que é máis pavero, se non fose máis ben terrible, é que aquí, en Dreiländereck os tranvías e os coches de liña atravesan fronteiras (reparen en que, se ben Alemaña e Francia pertencen a UE, Suíza non) desde hai décadas, sen máis interrupción que na II Guerra Mundial. E no outro aquí (na comarca da Coruña, en Galicia en xeral) estase debatendo ben entrado o terceiro milenio se os autobuses de servizo público poden traspasar os temibles telóns de aceiro das concesións municipais, e se os checkpoint Charlie que permitirán o intercambio de prisioneiros/pasaxeiros se poñen aquí ou un chisco máis aló. E logo falan de produtividade e de calidade de vida.