Os Santiñ@s que conforman o rebumbio da corte celestial, son una caterva inmensa de homes e mulleres, anxos asexuados tamén, nenos, mozos e anciáns, interclasistas, internacionalistas, vagamundos, magos, militares, labregos, navegantes, avogados de imposibles, curandeiros? erguidos aos altares pola súa vida, obra e milagres. Representados en imaxes labradas por artesáns, cos seus símbolos terreais nas máns pra identificalos. Santiños, queridos confidentes, acompañados de animaliños, como na Bretaña, para caracterizar ese humanismo panteísta, orixinario, orixinal, distinguido e de herdo céltico.
Na derradeira noite de Outubro e nas primeiras de Novembro ataca agora, entra polas discotecas e altera á sociedade máis urbana o Halloween. Lévase polo camiño dun entroido de outono, moi acaído para tempos de travestismo, performaces ou postureo. Proba de que disfrazarse vende todo o ano e en todas partes. Versión norteamericana do Samaín, a festa que, nos anos da fame, transportaron entre os seus xenes e alí onde foron os irlandeses e os bretóns. Festas reavivadas no Romanticismo nas fisterras irmáns, a un tempo que o noso bardo Eduardo Pondal tiraba da literatura nomes e feitos de deuses e heroes célticos para transportalos en novos cantos á súa Nación de Breogán.
Os pobos célticos están afeitos a contar e cantar as aventuras e desventuras do seu viacrucis vital. E esas cousas agroman por algures e cando cadra: vai xa para dúas décadas que, dende Cedeira -encrucillada de camiños cara ao santuario de Teixido, os que levan de vivos aos peregrinos ou ás almiñas dos defuntos- alí, do saber e da man creativa do mestre amigo Rafa Loureiro reavivase o Samaín céltico. Farase de xeito colectivo, dende a escola, sumando tradicións galegas para este tempo outonal, entre cabazas, castañas e lumeiradas.
Tempo de Santos, Defuntos e Magostos, celebración sabiamente aproveitada pola cristiandade para apropialos entre ritos de lume, flores, incensos sementando esperanza ante a morte, honrando aos defuntos e aos aqueleiros santiños que quedaron transpapelados, sen festa nin celebración entre os 365 días do almanaque para sumalos en concentración parcelaria celestial. Chamámolos así, en diminutivo galaico, como para telos máis achegados ao noso corazón, construído de nostalxias. Son santiños galegos que nin tan sequera figuran na nómina do martiriolóxico, nin no Flos Sanctorum dos haxiógrafos, sen nimbo, sen coroa nin altar e mesmo sen festa, agás o San Froilán de Lugo que egoistamente tenas dabondo. Os demais santiños nosos métense nese saco da celebración dun día, o das feiras do día un de novembro. Nin queda crego que os mente na misa ou na ladaíña do sábado de Groria: Sant@s Augasantas, Paio, Franquila, Ilduara, Gonzalo, Franquila, Trahamunda, Hermoxio, Ero, Vimarasio, Aragonta, Franquila, Wintila... Santa Senorina, San Viliulfo, San Manilán... Santiños dos que nos da conta, por derriba, o lembrado coengo don Cesáreo Gil Atrio no libro dos Santos Gallegos, fonte de inspiración para infindas novelas que poden ser, cargadas de subrealismo máxico: vidas, obras e milagres de santos sabios, magos e meigas que daban remedios pro corpo e para alma, construtores, labradores e sobre todo domesticadores de corvos, cervos, lobos, teixugos monstros... para nin sequera contaxiar o seu nome a un nacido.
Tempo coincidente co da castañeira, o de recoller castañas, alimento e semente, despois de baleiralas dos espiñentos ourizos e da súa monda... todo un símbolo. Días tamén de mazás douradas e roxas, especiais para sidra, das esféricas cabazas? formas esféricas, sementes de futuro, de vida e coas que facer grilandas, adornar e darlle vida a árbores e eidos murchos. Símbolos no mercado, imitados en fibras sintéticas, agora para maior gloria do bazar chino.
Pero somos tan progres, innovadores e ateos que nada queremos saber de canto vén da Santa Madre Igrexa, nin dos seus acertos: nada queremos saber dos Reis Magos no país dos magos e das meigas e impoñemos ao pervertido e montañés "apalpador", ignorando os traballos dos nosos etnógrafos, Cuevillas, Risco, Xocas, Taboada Chivite? rebuscamos entre a brétema céltica irlandesa e chegamos a "fabricar" máis música céltica que os fillos da verde Erín. De cheo metémonos nos nomes das festas máxicas dos celtas irlandeses, no calendario druída de Coligni, promocionamos entre nos o gaélico Öenach que significa algo así como encontro relixioso, xurídico, político para fortalecer a casa, a tribo, o clan... romaría onde os poetas, músicos, danzantes e adestradores de bestas, entre as que non faltaban os cabalos, os cervos e os osos, tiñan a súa parte... tamén os milmañas mostraban as súas obras de arte. Eis un argumento co que avaliar as tradicións artesáns galega. Son as Feís, as festas que en Irlanda teñen a súa cerna nos outeiros de Tara, a onde seica chegou Breogán coa Pedra do Destino, embigo de tradicións irmáns. Promocionamos o Imbolc e apelidámolo como "Atlántico", festa esta da primavera, que non é outra que a Candeloría, cando se acendes as candeas, sóltanse as pombas pola "Presentación" do Neno Xesús no templo... e sentimos que retornan as bandas de paxariños, con ela dáselle entrada á corentena festiva do Entroido, no que poucos lugares do mundo poden ofrecer tanta variedade e distinción de máscaras e música tradicionais como Galiza; a Beltaine, é a festa dos maios e da prometedora árbore florida; de seguido e na metade de agosto, pola a Asunción toca o Lugnasad, a festa do señor Lug, o gran chaman céltico; para pechar e abrir o círculo e para este tempo que andamos, o dos defuntos, dos santos e dos Magostos, o do magnus ustus, a gran fogueira, a festa campestre das castañas asadas, cristianizada polos santos Martiños, o de Tours e o seu paisano de Dume, entón os herdeiros dos celtas celebran o Samahaín... Asuntos de divindades, ritos e mitos da estremeira occidental atlántica nos que o historiador de Narón Andrés Pena podería impartir cátedra. Non vai descamiñado, aínda que aqueles nomes sucumbiron neste país das benditas ánimas, encrucillada tan aculturada, na que, pola contra, resisten os ritos panteístas arredor do lume, das castañas e do que queda de tribo.
Samaín, en gaélico significa reunión, outros din que vén do san-fuin (fin do verán). Será a noite do paso de Outubro a Novembro, a entrada no ano novo céltico, o das cerimonias druídicas... sábeno ben os anglosaxóns e os seus herdeiros da emigración americana que o reconvertiron en Halloween, un xeito de celebrar ás lembranzas, ás sombras da ultratumba ou de detrás dos valados do Trasmundo que diría e pintaba Laxeiro de Lalín. Na mitoloxía céltica irlandesa foi neste tempo cando casou o deus Dagda coa deusa Morrigain, a raíña das pantasmas, pero farturenta á fecundidade, ao renacer. A mercantilización sabe que tras a festa hai gasto... e mira si a cultura vende. Como en toda festa acendíanse as fogueiras, danzábase arredor delas, dis que para abrir as portas da morte e convocar aos espíritos, á parroquia das lembranzas, dos mortos, para xuntala coa algarabía dos vivos e esconxurar ás forzas ruíns, aos demos... Despois apareceron outros inventos pirotécnicas e lanzáronse ao ceo foguetes e fixéronse bailar rodas de lume... agora os fogueteiros súplense por grilandas de luz led ou proxeccións de fantasías con argumentos vellos. Non falta quen se conforme cunha lampariña diante da sepultura, como para avivar o sono da morte. E igual que os nenos rurais noutrora baleiraban cabazas para labrar nelas as faccións dunha caveira , meter nelas unha vela e, na noite, pousalas nun valado do camiño... agora fanno os nenos urbanos e asoman entre os vidros dos escaparates e as xanelas... Como en toda festa que é exaltación da creatividade, ponse a proba o estado de cuestión anímica e creadora. A universalidade debúxase con particularidades.
