Recunchos escuros que gardan bestas misteriosas. Espíritos malditos que deambulan aínda hoxe en prazas empedradas, e se perfilan ante os ollos dos curiosos ao caer a noite tocados con sombreiro e bastón. Ademais de sendeiros de terra, cunchas e paisaxes naturais, o Camiño de Santiago oculta outros tesouros en forma de cantigas e historias, unidas ás rutas santas polos pés que, ao longo dos tempos, se encheron co seu po. O apunta convencido Bieito Romero, un dos fundadores de Luar na Lubre, para o que o Camiño "non é só un percorrido, senón moitas máis cousas".

A formación, activa desde a década dos 80, tivo sempre o sendeiro á Catedral entre as súas debilidades. Apenas uns anos despois de comezar a andar xa lle cantaban ás súas curvas en temas como Romeiro ao lonxe, "un dos que máis funcionou do noso repertorio" xunto a outros icónicos do grupo como Chove en Santiago. Aqueles foron chiscos que espallaron no tempo, como unha decisión que vacilaran en tomar. Romero a confesa como unha "materia pendente", unha espiña cravada, a que lle quixo pór punto con Vieiras e vieiros, historias de peregrinos, o novo disco que a banda lanzará este 26 de xuño ao mercado.

O álbum é en si mesmo unha peregrinaxe, que pasa por Compostela, A Costa da Morte, Fisterra ou Fonsagrada. E non o é só física, senón tamén temporal. O traballo está composto por un CD dobre, cuxa segunda parte é unha recompilación do histórico de temas de Luar na Lubre vinculados á ruta xacobea. No primeiro hai catorce composicións, entre melodías versionadas e lendas ás que agora se lles pon música, co fin de artellar unha banda sonora desde a perspectiva, di Romero, daqueles que "lle dan sentido ao Camiño": as persoas.

"Sempre fomos uns apaixonados da lírica medieval, e quixemos dar a entender desde outra perspectiva as singularidades do Camiño. Hai máis traballos sobre el desde o punto de vista clásico, pero non desde o humano, dando a coñecer as historias dos peregrinos", explica o gaiteiro. Para arroxar luz sobre esta faceta inexplorada, o grupo mergullouse nun "proceso de estudo de distintos relatos", que lles levou a fontes como o Códice Calixtino, do que xorde Dum pater familias, o single principal. A composición, recollida e cantada en latín, foi un dos obstáculos para Irma Macías, que afronta con Vieiras e vieiros o segundo disco como vocalista da formación.

A cantante conta que aínda lle "custa crer" o formar parte dunha cuadrilla que se acostumou a admirar desde a pista e non sobre o escenario. "Eu medrei coa súa música. Era moi noviña cando comecei a escoitalos, nos tempos nos que intercambiaba discos coas miñas amigas", lembra a intérprete, ao que o camiño da música lle veu trazado desde a casa. O seu avó, membro dunha banda de gaitas, adozaba as tardes cantando coplas, e logo a pequena Macías apertaba a man da súa avoa para ir escoitar -esta vez na Igrexa, no medio do oficio-os rezos que entoaban os coros. A experiencia convenceuna de que "se todo o mundo cantaba, será que se pode cantar en alto", e iniciou a súa propia carreira actuando en vodas, bautizos e comuñóns xunto aos amigos.

O seu cedo contacto co latín nalgunha das pezas relixiosas facilitáronlle versionar o antigo canto dos peregrinos de Dum pater familias, pero Vieiras e vieiros esixiulle tamén adaptar as súas cordas ao inglés e o francés. O primeiro serve no disco para abrazar a historia dunha inglesa escéptica en Bela Muxía, que descobre a espiritualidade ao observar o Atlántico. Sinala Romero que o francés tampouco podía faltar nun álbum sobre o Camiño, habendo no territorio "unha gran tradición de facer" a ruta xacobea. Le grande Chanson, unha canción dos peregrinos franceses do século XVII, representa a este público no percorrido, do que se recolle tamén a loita galega na batalla de Glenshiel - Os galegos de Glenshiel-, o espírito do camiñante Leonard du Revenat na Quintana dos mortos - O peregrino agochado-, ou a misteriosa cidade de Dugium, que rexeitou a tumba do apóstolo Santiago.

Todas as historias son, di a súa cantante, "curiosas", malia que a súa escollida estea clara. O seu ollo dereito é Mártiros e o vákner, "unha besta maligna que un peregrino se atopou despois de facer o Camiño e querer continuar ata Fisterra". Cando os viandantes, coma aquel armenio, volvían de ver a Catedral, adoitaban levar unha cuncha en recordo da súa visita á Costa da Morte. Son as vieiras que facían os vieiros -o seu xogo de verbas para o disco-, polos que os propios membros de Luar na Lubre transitaron para rematar de vernizar o seu traballo.

"Fomos desde O Bierzo gravando as sonoridades que os peregrinos podían escoitar no Camiño, como o río, as vacas ou as campás. Queríamos capturar a banda sonora do contexto", explica Romero. En total, foron 12 as pílulas que a banda recolleu desde a comarca leonesa, de onde partiu un camiño que aínda non ten fin. A Estrada, na que actuarán o mesmo 26 de xuño, será o seguinte chanzo da ruta, que lles levará -agarda o gaiteiro-a finais de ano ata A Coruña.

Retomar a xira

O 8 de marzo, mentres as rúas enchíanse de violeta para reivindicar a igualdade e o Covid-19 tomaba a forma dunha nube escura no ceo, Luar na Lubre subía ao escenario do Teatro Cervantes, en Sevilla, cando non se falaba aínda de reducións de aforo. As butacas estaban cheas, os instrumentos afinados, e o último disco do grupo, nun forno a piques de avisar coa estridencia do seu timbre. O mesmo día anterior á declaración do estado de alarma, os músicos volvían estar reunidos de novo, ensaiando aínda con esperanza esas novas pezas que prevían amosar ao público o 14 de abril. Aquel foi un dos moitos plans que truncou a pandemia, especialmente voraz co sector da cultura, que tivo que adiar tanto xiras como presentacións de traballos.

Durante máis de dous meses, o álbum quedou nun caixón, do que o grupo puido finalmente rescatalo coa 'nova normalidade'. A formación agarda que teña a mesma acollida que Ribeira Sacra, que acumulou máis de 120 concertos, aínda que será "o ano que vén cando se colla impulso". A súa colaboración con Miguel Ríos abraiará quizais especialmente ao público, que xa viviu da man do grupo fusións novidosas como a de Hai un paraíso co Dj Carlos Jean. Para Romero, é un xeito de "rachar con tópicos e pensamentos reducionistas", así coma cos "prexuízos cos que sempre tes que lidar cando fas músicas diferentes".