Era novembro de 2002 cando o Prestige se afundía en augas do Atlántico, provocando dúas mareas. Unha era negra, froito do combustible que a embarcación levaba nas súas entrañas, e que acabou tinguindo de loito as costas de Galicia. A outra, tamén fúnebre e case igual de difícil de controlar, estaba cargada da rabia dos galegos e galegas, que converteron a súa indignación ante a catástrofe nunha ola que remataría rompendo máis aló de calquera fronteira. "Para min houbo un antes e un despois desde Nunca Máis. O impacto do chapapote fixo crear unha conciencia en Galicia, e que nos xuntásemos para construír e visualizar o movemento", lembra Pepe Galán, un dos artistas membros da Plataforma contra a Burla Negra.
O proxecto de xeración popular, responsable de moitas das mobilizacións coas que se percorreu por aquel entón a cidade a xeito de protesta, deu pé a todo un abano de emblemas e distintivos gráficos, que hoxe, 16 anos despois, téntase recuperar. Quen recolle o testigo é a agrupación Unha Gran Burla Negra, un colectivo enfocado na parte máis cultural do movemento, que realiza desde o 2018 exposicións e palestras para "pór en valor" na "memoria" o "arquivo vivo" daqueles anos. "É vivo porque está aberto as aportacións que faga todo o mundo, a todos os materiais culturais e sociais que se xeraron logo do Prestige. Nós vimos que iso se estaba perdendo, e pensamos que había que gardalo a bo recaudo", explica o coordinador do proxecto, Jorgue Linheira, sobre o fondo documental, principalmente nutrido hoxe polo material da editorial Difusora e a Asociación Cultural Benito Soto.
A plataforma que o contén levará estes días e ata finais de xaneiro as súas propostas á cidade, onde organizará charlas, visionados e exposicións. Esta mesma tarde (19.30 horas), no Paraninfo da Reitoría da Universidade, o programa dará comezo coa proxección da curta Unha Gran Burla Negra, avance do documental que prepara Caneca Filmes, e que servirá de antesala á conferencia do investigador Amador Fernández-Savater Unha mutación antropolóxica; imaxes e prácticas da revolución cultural.
O obxectivo da xornada, sinala Linheiro, "é que non se esqueza" a "repercusión" da revolta, á que cómpre situar "nos movementos históricos do século XXI español". Desde Unha Gran Burla Negra deféndese aquel Nunca Máis como a "punta de lanza" de alzamentos posteriores, como o 15-M ou a actual protesta feminista, coa que atopan conexións en consignas e recursos gráficos. "Replícanse moitos dispositivos artísticos destinados a captar a atención dos medios, e que o lograron naquel tempo", apunta o coordinador do colectivo, que exporá, antes dunha palestra con figuras como Manolo Rivas e Uxía Senlle, parte deses emblemas nunha mostra no Palexco.
O xoves 17, da man de Radio Buguina, centos de imaxes, pins e revistas da protesta tomarán a sala a xeito de instalación videográfica, a que seguirá o día 24 no Concello á mesa redonda Nunca máis coma fin do réxime fraguián, sobre o Prestige como fin da hexemonía do fraguismo. Na mostra, o grupo de artistas formado por Pepe Barro, Anxo Varela e o propio Galán porán a funcionar a partir das 19.30 horas unha vintena de proxectores baixo o lema de Máis Nunca Máis, que compartirá ata o 3 de marzo "todas as imaxes que xeraron profesionais e non profesionais e que Difusora dedicouse a recoller en libros". "A xente colgaba as bandeiras nos balcóns e puña adhesivos nos coches. Tamén hai fotografías de Nova Iorque, de manifestacións feitas en apoio a Nunca Máis", conta o escultor, autor el mesmo dalgunha das iconas do movemento.
O artista lembra con especial cariño as cruces que enterraron "en sinal de loito" na praia do Orzán, e o chamamento popular á creación de maletas que se amorearon na Dársena. "Foi interpretando que a marea negra ía aumentar a emigración. Resultou un éxito", recorda o creador, que dubida á hora de valorar a resolución xudicial do Prestige.
A sentenza definitiva dábase a coñecer o pasado decembro, cando se cifraba nun total de1.500 millóns de euros as indemnizacións. O Fidac, o capitán Apostolos Mangouras e a aseguradora do buque, London Owners Mutual, sinaláronse como responsables civís da traxedia, así como a propietaria do petroleiro, Mare Shipping, que figura como responsable subsidiaria. "Non sei se iso é moito ou pouco. O sentido común dime que é semellante ao de Angrois. Os políticos nunca teñen que ver, pero isto non é gratis", conclúe.
