O 13 de novembro de 2002, cando o buque Prestige abriu as súas tripas sobre as augas galegas, Federico García Cabezón colleu a cámara. Aferrouse a ela con forza, ata que as mans lle quedaron brancas, mentres baixaba ata a praia de Baldaio para observar o desastre. Fronte aos tentáculos de fuel que batían entre as olas, quedou por uns instantes mudo. O naufraxio do Mar Exeo, aquel do que fora testemuña facía unha década, repetíase de novo ante os seus ollos, e facíase inmortal cunha lente acostumada a contar a historia, ás veces apesarada, de Galicia.
"Recordo que fun un dos primeiros en chegar. Baixei coa miña filla para ver o que pasaba, e estaba todo cheo de chapapote. O vivín con moita tristeza", lembra o fotógrafo, que documentou o suceso e o posterior movemento de repulsa do Nunca Máis.
Os que o coñecen, como Uxío Novo, din que sempre estivo disposto a pór "as súas fotografías ao servizo de causas sociais" como aquela, pero que "nunca foi afín a publicitar a súa obra". Coida que é por iso polo que nunca a reuniu nunha antoloxía, a mesma que agora impulsa a Fundación Uxío Novoneyra, co fin de aglutinar máis de medio século dunha traxectoria "importante" pero "dispersa" por descoido.
Foi o propio fillo do poeta, e algúns achegados de Cabezón como o músico Xoel López -sobriño do fotógrafo-, os que decidiron poñerlle remedio co gallo do XX aniversario do Nunca Máis. Alí acordaron arrincar unha campaña de micromecenazgo, que lanzaban o pasado 23 de agosto, e que supera xa os 2.000 euros con máis de dúas vintenas de mans amigas.
A meta é chegar a un mínimo de 9.000 euros, pero a vista está posta nos 10.000. A cifra permitiría unha marxe máis desafogada para facer de Con el corazón en el ojo unha realidade, e preservar nun libro as máis de 200 instantáneas coas que se resume tanto Cabezón como o propio devir dos anos da terra. "Trátase dun artista con moito interese no propio, nas nosas manifestacións. O meu pai sempre dicía que era o seu fotógrafo de referencia", asegura Novo, en referencia a Novoneyra.
Os feitos non negan a cita. Co escritor colaborou o artista en varias ocasións ao longo dos 90, para dar vida a obras que estreitarían unha relación xa de por si especial. E é que foi o propio Novoneyra o que deu inicio á carreira fotográfica de García Cabezón. "Ensineille as imaxes que fixera dos castiñeiros queimados, e buscoume unha galería para expoñer. Dixo que aquilo tiña que ensinalo", conta o autor, que se dedicou, porén, de xeito profesional á medicina.
O seu ollo o adestrou para a consulta, pero tamén para cuestións máis libres como o obxectivo, a mirada ou o diafragma. Mentres se formaba como doutor estudou fotografía na Escola de Artes e Oficios, onde absorbeu eses coñecementos que lle permitiron logo dar ás ao seu compromiso coa vida galega.
Cabezón recoñece que sinte a responsabilidade de captala tras a cámara, pero afirma que non lle limita á hora de ampliar os seus horizontes. Imaxes máis internacionais, como o retrato que lle fixo a Fidel Castro na súa visita a Galicia no 92, dan fe dos pousos máis globais da súa imaxe, que completou con outras estampas como a emotiva instantánea en branco e negro coa que inmortalizou a Tim Behrens.
Ao igual que aconteceu con Novoneyra, o poeta británico foi un dos compañeiros de viaxe do fotógrafo, que converteu en luz e cor as súas letras en obras como Amores y pesadillas. Os froitos da irmandade inclúense na selección feita para a antoloxía, que aglutina nove coleccións realizadas polo artista desde a actualidade ata 1968.
As que nutriu de castiñeiros ardentes e de ríos de chapapote foron as máis sentidas para Cabezón, ademais de Os últimos labregos. "Aquelas son fotos do Courel, onde estiven traballando. Agora se fala da España vacía, pero os pobos xa se baleiraban fai dez anos", lamenta o artista, que cumpre máis de medio século tras o obxectivo. Coa man no disparador, lembra como agardaba por capturar o Entroido, unha visita ao Caribe ou o perfil das costas. O ictus que sufriu fai uns anos non mudou os seus costumes, e pasou no seu lugar a formar parte da retrospectiva cun espazo sobre a etapa que seguiu á súa enfermidade.
"Teño unha serie chamada Post-ictus, porque co derrame cerebral tiven que mudar o meu modo de facer fotografías. Antes eran analóxicas, pero agora son dixitais", explica Cabezón, que percibe tamén un avance cara a cor desde aquel branco e negro dos seus inicios. Outro troco, esta vez máis aló da cámara, son esas amizades que foi gañando cos anos. Son as mesmas que fan que sexan agora outros os que o acompañen coa súa arte, e non viceversa, a través de textos firmados por figuras como Behrens, Suso de Toro, Xoel López e Felipe Senén.
