Arte contra a incomprensión

O escritor, autor de novelas como Un home estraño, tivo que afrontalo coa torpeza dunha época na que a afección era un segredo do que había que avergoñarse. As asociacións de enfermidades mentais eran entón escasas e descoñecidas, e tampouco podía agardar comprensión por parte dos seus familiares, malia que a súa avoa, tres dos seus tíos e mesmo o seu pai a padecían. Naquel tempo aos seus antepasados "só lles interesaba ocultar o estigma", que algúns psicanalistas definían como un simple "xeito de ser". Foi nalgún intre desa década escura, na que todo se facía pendente, cando decidiu que as súas verbas espantarían a soidade do trastorno, que retratou cunha saga negra protagonizada polo policía Xosé Sánchez.

A antesala luminosa foi a primeira peza da súa campaña de visibilidade, que traballou estes dous últimos anos por converter nun proxecto multimedia. O escritor compara ambas obras a raíz do seu forte ton persoal, no que envorca como lidou coa doenza. Non hai espellos no manicomio. Antonio Tizón, biografía dunha superación, é un bosquexo da súa vida por medio de versos cheos de imaxes, pinturas e entrevistas, ao que suma un documental realizado por Antón Ramos e a música de Miro Casabella. Os amigos que o coñeceron antes e despois da afección, o seu editor en Xerais Manuel Bragado e os psiquiatras que o acompañaron no camiño uníronse á aventura do autor ante as cámaras, ao que deu forma en apenas mes e medio.

Houbo algunha noite na que a magnitude da empresa lle absorbeu, e tivo consecuencias. "Pasei dous días sen durmir, traballando no guión, e iso me fixo entrar nunha fase hipomaníaca", conta. Os síntomas „unha euforia desmedida, incontrolada„ xa os coñece, e non lle colleron por sorpresa. Non foi así no 82, o ano da súa primeira crise, que plasma con dor no seu poemario.

"Cando me miro ao espello de 1982, vexo un tolo internado que verborrea sen pausa e logo deambula en silencio polo fondo da súa mente", escribe o coruñés en Non hai espellos no manicomio, que presentará logo do Nadal. No sanatorio ao que se refire pasou algo máis de dous anos da súa vida. O autor lembra o tempo transcorrido alí como un pesadelo, froito da "incompetencia" dos médicos que lle trataron, e que lle someteron a "todo tipo de prácticas". "Provocábanme comas insulíticos, que é como unha morte inducida, e electroshocks que me producían lagoas mentais. Iso me meteu nunha depresión moi fonda", apunta.

A pesar da experiencia, e como o resto das que lle puxo a súa mente, Tizón gañou a batalla contra aquela tristura. O deixa claro na súa obra, na que pretende "amosar que a enfermidade está chea de caídas, pero que todas se poden superar". El o fixo ao saír do centro, e rematar aquela carreira de xornalismo que comezara no 78. O escritor rememora agora cun sorriso nos beizos como a terminou "coas mellores notas da promoción"a que pertencía, debido a incríbel produtividade á que lle empurraba o trastorno naquel momento.

Eses efectos colaterais, coma un superpoder, son un dos motivos que sustentan a "visión romántica da enfermidade". "Moitos optan por non medicarse, porque senten que coartan a súa creatividade. Pero se non te tratas rematas perdendo o control, e logo vén a depresión", explica. Di o coruñés que sen menciñas "non é posible levar unha vida estable", pero para ela tamén é clave o apoio social. Desde a súa xuventude, na que a diagnose era pouco máis que unha busca a escuras, o escritor recoñece un avance, que non é, con todo, suficiente.

"Segue a haber un descoñecemento tremendo, e moitos prexuízos. A xente cre que somos máis imaxinativos ou violentos, e na cultura, cando se trata, trátase mal", denuncia. Coa súa pluma, Tizón pretende abordar "con rigor a enfermidade", e normalizala. Tamén intenta desafogarse e entenderse a si mesmo, dous piares dunha literatura que xa é terapia.