Para Xabier Díaz, o Teatro Rosalía é unha especie de amuleto. Confesa que nunca presentou disco en ningún outro da cidade, á que volverá o próximo 26 de abril (19.30 h.) para facer sonar As catedrais silenciadas. O álbum é un lamento ante a perda do rural, e unha homenaxe ás mulleres que lle puxeron música cos seus cantos. O próximo 13 de marzo será cando saia á rúa, con temas como o xa dispoñible No salón das cereixas.

De escolas en desuso a antigas cereixeiras. Acompañoulle certo desacougo neste traballo?

Eu non quixera plantexalo en perspectiva negativa, senón como unha chamada de atención. Temos o país vertebrado nun eixo Atlántico que comunica Ferrol e Vigo, e vivimos á marxe de todo o resto. Parece que sempre que pensamos no rural estamos a falar do Courel, pero hai moitos lugares abandonados. O que pretendía era reivindicar todos eses espazos, porque non sei por que lles damos as costas.

Di que os poboan "catedrais silenciadas". A música tamén é un templo desatendido?

A música de raíz sofre o mesmo silencio que o resto das cousas. Está esmorecendo nese medio, porque morre xunto cos que tiñan ese acervo popular na memoria...

Non se pode manter no urbano a identidade galega?

É moi difícil. A nosa identidade está ligada ao agro, ao xeito de socializar... Seguramente, se tiveramos todo iso moito máis presente, o noso futuro sería distinto. Estariamos máis fachendosos do que somos. Tamén na música, para construír novos discursos, cómpre saber cal é a nosa identidade.

En Noró

Creo que fun máis intervencionista. Segue a ser un disco inspirado na música tradicional, pero cada vez me concedo máis licencias. Iso gústame, aínda que non foi fácil. Estes últimos dez anos houbo unha especie de mudanza na miña percepción das gravacións que fixera, porque ao comezo estaba aducido pola información musical, e agora interésame unha perspectiva máis poética.

Vese No salón das cereixas, o seu primeiro No salón das cereixassingle

Si, reconstruín esa imaxe na miña cabeza. É a historia que me contou unha señora nunha das recollidas. Díxome que facían o baile en Berdillo, onde agora hai unha escola e antes había unha cereixeira. Colgaban dúas lámpadas nas pólas e bailaban debaixo... Pareceume poesía implícita.

Dá a sensación de que ultimamente está a haber unha corrente que reivindica moito a mulleres como da que fala. Chegou o tempo da homenaxe?

Creo que si. Nos anos 80 e 90 a gaita ocupou todo o espazo, e esta música que tiña a voz como fundamento non tivo protagonismo. Agora hai unha especie de rexurdimento, que provoca que os que participamos del esteamos aludindo ás responsables de manter todo ese patrimonio. Se os gaiteiros tiñan as súas iconas, nós temos as nosas, que son as mulleres. Unhas mulleres que foron vítimas dun silenciamento brutal.

A elas débelles tamén esa Muiñeira de San Salvador que regrava logo de lanzala en Muiñeira de San SalvadorCoplas para Icía

(Pensa) Aquel Xabier mudou moito, pero identifícome con ese disco. No 2007 tiven a sensación de que atopara un camiño no que ía a sentirme cómodo, e de súpeto parou. No intre no que o retomei, volvín sentir que este é o Xabier no que me recoñezo. Hai unha conexión entre el e o que empezou coas Adufeiras de Salitre.

Antes de comezar con elas, era o seu mestre. Aprendéronlle algo de volta ata o de agora?

O que máis me aprenderon foi a ser solidarias. O digo desde o punto de vista dos músicos homes, que somos un pouco menos xenerosos. Pero delas aprendín a relacionarme evitando conflitos.

Di que foron unha segunda oportunidade na música. Que pasara coa primeira?

Tiven unha primeira oportunidade, o que pasa é que quizais iso foi produto de pensar no precipicio posterior ao parón de Berrogüetto. Teño que confesar que non agardaba a aceptación. Tampouco hai que esquecer que teño 50 anos, así que, dalgún xeito, si que foi unha especie de osixenación. Cando vés de moitos proxectos podes sentir certa fatiga, pero as Adufeiras sempre me deron enerxía.

Acabouse o nomadismo para vostede, logo de tanto grupo?

Non o sei. A verdade é que me prometín non falar do futuro, porque non son capaz de visualizalo. O que si que é verdade é que creo que a decisión de continuar axudou a que a xente fixara un pouco máis a fotografía sobre a miña personalidade musical, que sempre foi dispersa. Creo que nos últimos anos fixei moito ao público...

Dicía Xiana Lastra que o problema do tradicional era que os grupos comparten un espectro moi cativo dos espectadores.

Esa reflexión ten algo de verdadeiro, pero creo que tamén somos un pouco responsables. Quizais temos identificado un público para o que levábamos tocando de xeito gratuíto durante moito tempo. Nós apostamos por abrir os despachos de billetes, e fomos notando a fidelidade. Tes que ser un pouco proactivo.

Algunhas das novas remesas o están a intentar mesturando o tradicional coa música urbana. É a ponte que hai que cruzar?

Eu creo que non hai nada establecido. Podes ser máis ou menos innovador sempre que sexas honesto. Estrella Morente, por exemplo, non necesita facer ningún tipo de vangardismo...

Pero aí está tamén Rosalía...

Sempre haberá Estrellas Morente e Rosalías, pero eu quédome con Morente (ri). Porque é moi probable que, dentro de 20 anos, Estrella siga cantando e Rosalía non. As cousas que teñen unha relación forte coa raíz sempre van avellentar cunha certa dignidade.