Xurxo Martiz conta a historia do seu amigo Federico Fernández Ackerman, pero tamén a do seu pai, o comandante Soutomaior, Luis José Fernández Vázquez, no libro Meu pai, o exiliado. Seu fillo, o fotógrafo. Explica que ambos os dous, con vidas ben diferentes en todos os sentidos, mudaron o seu xeito de pensar co paso dos anos. O fillo, desde o activismo libertario case ao anarquismo e a non querer saber nada máis que da arte, a ser “un ácrata” e o pai, de internacionalista a independentista galego.

Martiz e Ackerman coñecéronse do outro lado do océano, en Caracas, onde ambos os dous residían, pero seguiron tendo relación cando o agora sindicalista da CIG deixou Venezuela, onde compartían conversas, vivencias e fotografías, e volveu a Galicia.

Co gallo do sesenta aniversario do secuestro do buque Santa María, un feito que forma parte da historia guerrilleira de Galicia e que foi “un episodio moi soado”, Martiz compila neste libro o que Ackerman quixo e puido contar do seu pai, con imaxes e recortes de prensa e el fala do fillo, agora xa falecido, para completar a súa obra.

O Santa María era un barco portugués que marchaba de Venezuela a Portugal e que foi secuestrado por unha organización armada, o DRIL, formada maioritariamente por galegos e portugueses para chamaren a atención sobre as ditaduras de Salazar e Franco. “O pai de Federico, o comandante Soutomaior, era o encargado de levar o barco e o seu fillo estaba con el, como militante guerrilleiro”, explica Martiz, que coñeceu de primeira man esta historia.

Logo do secuestro do paquebote, Soutomaior —nado na Coruña, como José Fernández Vázquez— marchou a Venezuela e Federico “iniciou unha vida de militante nas guerrillas en Latinoamérica”, relata Martiz. É unha etapa previa á de fotógrafo, que empeza “cando el é libre”, xa que foi apresado en Venezuela e cumpriu pena de cinco anos de prisión polo seu activismo. Foi a paixón pola fotografía o que o levou a ser unha das miradas máis importantes do século XX no retrato da realidade da América Latina.

“Unha vez que morre o seu pai, que morre pobre, el fai un collage da súa vida, con fotos de cando era novo, na Pobra do Caramiñal, das súas tres mulleres, da súa vida de militante internacionalista... de cando foi a Laos como embaixador de boa vontade de Cuba... É unha homenaxe que lle fai o fillo ao pai con esas montaxes fotográficas, nas que mestura unha folliña dun trevo, recortes de xornais...”, relata Martiz, que quixo completar esta obra coa lembranza propia que el lle fai a Ackerman, xa que na segunda parte do libro recolle retallos da súa biografía e da súa obra fotográfica.

“É un compendio de toda a súa obra, no que ten un peso moi importante Nicaragua, porque estivo fotografando a guerra dos sandinista contra a Contra. A Contra era un movemento contra o sandinismo que estaba financiado por Estados Unidos durante a presidencia de Ronald Reagan”, comenta Martiz, sobre esta parte da vida do seu amigo. Con este libro cumpre tamén o soño que Ackerman, que quixera ver publicada a obra sobre o seu pai, pero morreu antes de que isto acontecese. Foi a editora Biblos a encargada de darlle forma e vida a estas lembranzas.

Di Martiz que as súas vidas foron “de película,”, historias que, a día de hoxe “semellan tan alleas que parece que non existiron”, pero que son reais e que cómpre lembrar e difundir para que non se esquezan.

“Moitos dos fillos dos republicanos que marcharon exiliados de aquí, a Venezuela, Arxentina... participaron nas loitas a favor da xustiza social, do cambio na América Latina e Federico foi un deles. Logo, moitos dos seus amigos acadaron postos importantes no proceso revolucionario, pero el acabou os seus días sendo un ácrata, un nihilista que non tiña interese en nada que non fose unha cuestión artística. Deixou totalmente a actividade política”, relata Martiz. Sobre as razóns polas que vidas como a de Ackerman ou mesmo a do seu pai non son máis coñecidas en Galicia, Martiz ten claro que son porque “as historias do exilio son historias aínda por coñecer”.

“Sempre se di que a historia está terxiversada, pero cando decidimos darlle máis importancia a unhas historias que a outras, as que non teñen tanta relevancia quedan agochadas. Houbo tantos anos nos que a memoria viva de Galicia estivo tapada, que agora que se fan traballos de recuperación, quedou relegada a cuestión da América Latina”, comenta.

Federico, que naceu en Francia porque o pai xa estaba exiliado no 1939, é un dos fillos do exilio. “Perdémolo a el como perdemos grandes científicos e artistas, igual que perdemos aos seus pais. Todo ese capital humano perdémolo e a única maneira de recuperalo é a través do seu coñecemento”, relata Martiz, que está nese labor de difundir a memoria dos fillos perdidos polo franquismo.

A pandemia interpúxose no seu camiño, xa que o proxecto prevía facer unha exposición cos materiais do pai e do fillo na Pobra do Caramiñal, terra onde se criou o comandante Soutomaior e onde casou por primeira vez. Xa na década dos noventa, Ackerman soubo deste primeiro matrimonio do seu pai e tamén dos irmáns que tiña en Galicia e da que non coñecía nada.

Aló polos anos oitenta, tamén a súa primeira muller soubo que o seu home, desaparecido no ano 1936, seguía vivo. Casualidades da vida quixeron tamén que, logo do secuestro do Santa María, Brasil brindase asilo político a Soutomaior e a súa familia. Alí, os participantes nesa acción armada foron recibidos como heroes, chegando, incluso, a desfilaren do Entroido, segundo relata Martiz. En Brasil Soutomaior deu un mitin en São Paulo, sen saber que, entre o público, estaba un dos seus fillos, que emigrara de Galicia a Brasil e sen saber o fillo, que aquel que estaba a falar, era o seu pai.