O actor teatral e narrador oral Cándido Pazó fará parte, mañá, do cartel de figuras que encherán de relatos o Fórum Metropolitano no marco do festival de narración Falando a boca chea, onde compartirá palestra con outros profesionais do oficio como Xurxo Souto, Ángeles Goás e Avelino González.

Que hai que ter ou ser para dedicarse á narración?

Para dicilo dunha forma un pouco simplista, hai que ter facilidade de palabra, hai que ter memoria e hai que ter moita curiosidade polas cousas que durante toda a túa vida che van contando ou vas sabendo que sucederon, para telas aí como almacén e nese momento construír con elas unha historia.

Que papel xoga aquí a improvisación?

Xoga un papel moi importante, porque esta é unha arte ao vivo, onde o público que está diante é un público real, aínda que agora sexa pouco polas circunstancias que coñecemos. Xustamente por ser un público vivo, temos que pensar que esa é unha das grandes fortalezas desta arte, así que debemos estar dispostos, sobre a marcha, a variar enfoques, responder a estímulos, estados de ánimo, formas de contar... a improvisación non é a columna vertebral desta arte, pero é algo moi importante, ten o seu papel.

A historia que se conta está viva no momento no que se conta.

Si. Eu o que sempre digo é que mais importante que a improvisación é a espontaneidade, que non é o mesmo. Podes contar algo que sabes de memoria, non ao pé da letra, pero que está construído na túa cabeza; pero telo que contar espontaneamente, como se estivese nacendo. É algo que, curiosamente, che sae mellor cantas mais veces o contas.

É este festival un xeito de reivindicar esa oralidade repetitiva dos avós, que resulta caricaturizada en ocasións?

Si, é como pintar. Todo o mundo pinta, todo o mundo debuxa, pero dentro dos que pintan e debuxan sempre hai quen o fai mellor, que son profesionais,outros que o fan mellor e son artistas recoñecidos, e outros que aínda o fan moitísimo mellor e son xenios. Todo mundo fala, todo o mundo conta historias, e despois a partir de aí,hai quen o fai con certa pericia e pasan a ser referentes, outros pasan a ser profesionais e outros pasan a ser, realmente, xenios da palabra.

Para ser profesional da narración, ¿hai que ter unha boa capacidade de escoita?

Si, eu sempre insisto moito niso: sempre digo que nada do que saia pola túa boca sae se antes non entrou polos teus ouvidos. Sobre todo insístolle moito á xente nova. Cando había isto da febre dos monólogos, que agora non está tan en boga, preguntaban o que tiñan que facer, e eu sempre lles dicía escoitar, escoitar moitísimo, ter moita curiosidade por calquera cousa que che poidan contar. Todo o mundo crea partindo de materiais que vai recollendo polo camiño.

Hai que escoitar aos demais, non só a un mesmo.

Hai un conto dun demo que non escoitaba a ninguén. Dunha destas bateulle á súa muller porque quería falar, e o deus dos demos condenouno a ter, por cada orificio, unha boca. Os outros demos pensaron que iso non era un castigo, porque co que lle gustaba falar, ía falar por todos os lados. O que lle pasou a este demo foi que como non escoitaba ninguén, ninguén o escoitaba a el, e quedou só. Esta persoa encontrouse con que non lle valía de nada falar se ninguén o escoitaba. Cando se arrepentiu, o deus dos demos o que fixo foi concederlle ouvidos por todos os seus orificios, coa orde de que repetise todo o que ouvise. Naturalmente, este demo chámase Eco.

Non vale de nada falar se non hai quen escoite. No caso do festival Falando a boca chea, a que ouvidos van dirixidos os relatos?

É un publico xeral, que ten gañado o Fórum dende sempre, ten gañado este festival, algunha xente xa te coñece, nós coñecemos a algunha xente, hai de todo: xente maior, xente moza, xente do medio...todos, en xeral, saben o que veñen. É un público de escoitar historias.

Esta oralidade dos avós é un costume que se perde ou se reafirma?

Eu creo que ten o seu lugar, a súa dimensión e o seu momento. O de que haxa profesionais que unicamente coa palabra transmitan historias é algo que se estaba perdendo a finais do século XX. A partir do ano 90 comeza a recuperarse, tivo un boom moi grande nos 2000-2010 e despois coa crise foi un pouco a menos en termos de profesionalidade. A xente sempre contará historias porque nós distinguímonos dos animais unicamente porque falamos, no resto somos moi parecidos. Eu creo que en termos de profesionalidade agora ten un sitio que non é o que foi, pero que seguirá sendo e que non irá a menos, e espero que pouquiño a pouco vaia máis.

É un xénero que nos últimos anos derivou moitísimo cara a vertente humorística.

Antes falei de pintar: hai pintores que fan retratos, outros fan paisaxes, ao final todo vale. O mínimo común denominador do oficio é contar historias tendo a oralidade como única ferramenta. Uns farano con emoción, outros con humor, outros a partir da memoria, outros doutro xeito... cando me din se son humorista digo que non, que son un contador de historias, e o humor é un dos elementos que eu utilizo e que para min é moi importante, pero non é o que eu persigo. Eu persigo emocionar e captar a atención activa de quen escoita. O humor ten o seu papel, pero non é o fin do que eu quero facer.

Neste sentido, pola parte que lle toca, que vai atopar o espectador mañá?

Se falamos de repertorio, direi que é a contada 93 das que fixen na Coruña dende o ano 1998, que é a décima no Forum dende 2005, polo tanto, todo o repertorio xa o botei na cidade da Coruña, e ata o mércores aínda pensarei que vou contar, e incluso cando chegue, mirareille a cara á xente, sentirei que teño eu e como estou, e a partir de aí escollerei. Vou levar as miñas hipóteses, pero supoño que irei cos clásicos, a partir da memoria colectiva, de memoria tradicional, de personaxes típicos dos anos 50, destas cousas que nos contaron e que se foron convertendo en historias clásicas. Supoño que a historia irá por aí mesturada con moito comentario e con algunha referencia á actualidade, se pode ser, que sexa intelixente, porque para que sexa tópica, mellor non facela.