“Eu non son militante, son resistente”

Por fin cantará na Coruña tras dous aprazamentos. Como chega?

Chego con moita gana xa. Foron moitas anulacións, era un concerto que me facía moita ilusión. Chego moi agradecida, porque mais de 1.000 persoas non devolveron hoxe as entradas, e iso para min é o máis importante. Preparamos un concerto especial, con sorpresas bonitas, a modo de agradecemento cara á xente que, pese as circunstancias económicas e emocionais, segue aí. Persoas cun discurso coma o meu non poderían dedicarse á música se non fora por vender entradas. Dependo directamente diso, por iso quero recalcar un profundo agradecemento: son consciente de que as persoas que me veñen ver son persoas traballadoras, con soldos precarios, que eu considero miserables e totalmente en contra do que eu considero digno e legal.

É esa a lectura positiva que saca destes case dous anos de normalizar a inestabilidade?

Eu todo o que saquei disto foi positivo. Eu creo que non peco de ser soberbia, e síntome súper privilexiada. Sempre me comparo cos que están peor, que neste planeta son a inmensa maioría. Son privilexiada, primeiro por nacer na cara boa do mundo, que diría Pau Donés. Despois disto, houbo xente achegada do mundo da cultura que tivo que ir a bancos de alimentos, cousa que eu non tiven que facer, polo tanto isto me serviu para sentirme aínda máis privilexiada, e para asentar aínda máis a idea de que temos que loitar por políticas económicas sociais, e de que ese silencio que a xente conscientemente mantén nos escenarios por medo ás represalias só xera miseria. Unha persoa boa non se pode permitir tanta covardía, que ao final é falta de humanidade, é despiadada. O mundo da música non se pode permitir isto.

Polo que se ve, non suavizou o discurso cos anos. Sete discos despois, non se volveu conservadora. Máis Sés ca nunca?

Eu crieime escoitando a persoas que dicían cousas: algunhas moi famosas, como Víctor Jara e Mercedes Sosa, e menos famosas, como as cantareiras deste país, que cantaban da fame porque pasaran fame, e cantaban do traballo porque fixeran eses traballos, que cantaban do frío que pasaron e do sangue que sangraron. Hoxe todo dios canta sufrimento, traballo e fame de mentira e sen respecto. Eu nunca sufrín o frío, pero sei que se segue pasando frío e fame. Eu a iso non o chamo rebeldía, chámoo madurez, consciencia, empatía, e, sobre todo, chámoo bondade. Hai unha milonga campeira que a min me criou que di “todos traemos al nacer la obligación de ser buenos”. O meu non é rebeldía, non son rebelde sen causa, son unha boa persoa, e unha boa persoa non pode estar contenta ante o sufrimento alleo, por ben que me vaian as cousas. A música é despiadada. E mentan a Víctor Jara, e a min gustaríame que lles caeran os dentes.

Houbo hai pouco un debate na música en galego sobre se cantar nesta lingua implica militancia necesariamente. Outros criticaban aos músicos que “dan a chapa”. En que lugar se posiciona vostede?

A música ha de ser música, pero a música fana persoas, non cans nin cabalos. Eu non falo do que ten que ser a música, senón do que considero que ten que ser un ser humano. Eu non son militante, son resistente. Son a menos corporativista da música galega. O meu público non é militante na súa totalidade en absoluto, é moi heteroxéneo, que é algo que me enorgullece. Confío tanto na miña lingua que creo que vale para calquera, e que non temos que darlle a ninguén as grazas por cantar en galego. Se é pertinente ou non dar a chapa? Eu só digo unha cousa: se alguén non dese a chapa, ti a min no me estabas facendo unha entrevista, estabas fregando un chan cun home que che arrimara, ti e eu non poderíamos votar e todas as persoas que cantan en galego non poderían vivir da música. Isto non pasaría se alguén non tivese dado a chapa ata morrer nun paredón ou rematar nunha cuneta. Eu pido respecto. Hai unha frase que odio: “de valentes está o cemiterio cheo”. Non digas iso con desprezo, dio con agradecemento. Cando escoito o de dar a chapa, penso en Víctor Jara, un señor que morreu a culatazos na cabeza, e cando lle rompeu o cráneo metéronlle 44 balas no corpo. E despois mentamos a Víctor Jara, e ao mellor o menta a mesma persoa que di que non da a chapa. Unha cousa é non vivir sempre na trascendentalidade profunda e outra vivir nesa frivolidade.

Leva xa máis de ano e medio co seu disco Liberar as arterias. Ten xa ganas de soltalo?

Home, xa estou gravando outro. Ao final, é o que fago eu, facer discos. Esa é outra. Os músicos o que teñen é que facer discos. Dáme pena que Liberar as arterias, que é o meu mellor disco, non se rodara. Se hai cancións que merecen quedar, quedarán, pero é unha pena porque creo que este disco é un salto de nivel, co que me quito o mandilón de parvulitos e vou ao cole dos grandes.

Tiña outros plans para este disco.

Si, pero penso que ten calidade suficiente como para perdurar, polo menos algúns dos temas, dentro do que eu son, que non son ninguén, e das persoas que me escoitan a min, que son poucas. Aínda que eu digo que o meu Sur é a Antártida, e que eu non me considero menos por cantar en galego, pero son consciente de que ao final hai un número de persoas que non son millóns, que son miles. Que pasa, que porque Almudena Grandes sexa menos coñecida que Belén Esteban é menos? Non. E, por certo, mentando a esa inmensa muller que morreu sen ser académica, practicamente sen recoñecemento social e académico, debería dar vergoña total.