Sobre o Día do Naturalismo Galego

Hai poucos anos rondaba a mente do mestre xubilado cedeirense Rafael López Loureiro, Calel (*), a idea de reivindicar a figura de Pedro José García Balboa, isto é, do Padre Martín Sarmiento. Nacido un 9 de marzo de 1695 no Bierzo galegofalante, formou parte do clero, con Pontevedra e Madrid como puntos imprescindibles da súa traxectoria. Sarmiento interesouse sobre a chamada «historia natural», producindo unha vasta obra naturalista en gran parte aínda inédita e, por desgraza, amplamente ignorada.

Calel tentou, aló por 2022, que diversas persoas e entidades entenderan a importancia de Sarmiento no posterior devir dos estudos naturalistas galegos, e suxeriu que o 9 de marzo, día do natalicio do freire, fose instaurado o Día do Naturalismo Galego. E así sería. O primeiro evento deste Día foi celebrado na sede do Consello da Cultura Galega (CCG) en Santiago de Compostela o 9 de marzo de 2023, onde diversos persoeiros e entidades (entre elas o G. N. Hábitat) homenaxeamos a Martín Sarmiento e reivindicamos o seu legado: «Como xa sinalara o botánico Miguel Colmeiro, foi devanceiro na España do século XVIII en clamar pola necesidade dos estudos de Historia Natural».

Desde 2023 publicáronse varios traballos inéditos de Sarmiento, e existe a previsión de publicar aínda máis material. A obra naturalista do sabio berciano é, sen dúbida, útil e inspiradora, e moi meritoria para un contexto (século XVIII) con moitos impedimentos para os avances científicos. Finalmente, enunciar o desexo daquela xornada no CCG: «(...) o día 9 de marzo non debería ser unha xornada máis, (...) instamos a que figure en almanaques e nos programas escolares, que apareza nas redes sociais e na prensa, e que sexa un día para achegármonos á natureza e para que a natureza se achegue a nós».

Conclusión: o G. N. Hábitat fai súa tamén a homenaxe e reivindicación da figura de Sarmiento como primeiro naturalista galego, e participa desde 2023 en actos o Día do Naturalismo Galego (**). Facemos nosa a conclusión do comunicado lido aquel 9 de marzo de 2023 en Compostela: «Esperamos que o 9 de marzo, como Día do Naturalismo Galego, sirva para iniciar un proceso de coñecemento do noso medio, que encete novos e máis profundos estudos naturalistas e científicos. Con esa información, rigorosa e de calidade, ogallá logremos protexer o que aínda se conserva e lograr restaurar o xa estragado. Este ano e sempre. Viva a Natureza! Viva a Ciencia! Viva Sarmiento!».

(*) Recomendamos a consulta das entradas sobre Sarmiento no blogue de Calel Ao noroeste do noroeste: costaartabra.blogspot.com/search?q=Sarmiento

(**) Neste ano 2025 cun faladoiro na sede do G. N. Hábitat: gnhabitat.org/natureza-e-naturalismo-na-coruna-situacion-actual-inquedanzas-e-perspectivas-de-futuro-09-03-2025/