O 27 de xaneiro de 1945 as tropas soviéticas entraron nos campos de concentración nazis de Auschwitz, Birkenau y Monowitz. Só quedaban alí sete mil presos xudeus, lonxe do milllón de vítimas que se estima foron asasinadas só no campo de Auschwitz, na Austria ocupada, polos de Hitler. 65 anos despois, a liberación dos campos nazis conmemórase en todo o mundo como o Día Internacional das Vítimas do Holocausto.
En Galicia tamén se celebrou o pasado mércores o Día da Shoá, como chaman os hebreos ao xenocidio orquestado polos nazis durante a II Guerra Mundial: por toda a comunidade houbo oracións kaddish e velas prendidas, dous dos ritos cos que esta relixión recorda os falecidos. E é que en Galicia viven darredor de 300 familias xudeas e practicantes, segundo as estimacións da Asociación Xudía de Galicía, creada o pasado mes de setembro con base na Coruña para organizar o crecente número de xudeus que cada venres pola noite se reúnen en distintos puntos de Galicia para celebrar o shabbat. O grupo máis numeroso é precisamente na Coruña, onde algunhas semanas chegan a xuntarse 60 persoas, aínda que tamén hai comunidades en Vigo, Santiago e Lugo.
Aínda que cada vez son máis, a presenza dos xudeus en Galicia hoxe en día dista moito das xudarías, sinagogas, cementerios e prazas nas que se asentaron durante centos de anos na Idade Media en vilas galegas como Ribadavia, Monforte, Ribadeo, Ourense, A Coruña ou Ferrol. As pegadas daqueles anos aínda se deixan sentir na cidade vella de Ribadavia, na biblia Kennicot escrita na Coruña por escribanos xudeus no medievo e arquivada na Universidade de Oxford ou nas lápidas hebreas localizadas na coruñesa praza da Palloza.
Pero o esplendor da historia dos xudeus en Galicia rematou en 1492, cando os Reis Católicos ordenaron que foran expulsados. A persecución católica fixo que a pegada xudea en Galicia se diluíse ano a ano e século a século. Segundo os historiadores, boa parte dos xudeus da comunidade acabaron converténdose ao cristianismo, outros refuxiáronse en vilas da montaña ourensana como Maceda e moitos outros fuxiron a Portugal, e de aí a África, Amsterdam ou á cidade grega de Tesalónica, onde incluso se chegou a fundar unha sinagoga baixo o nome de Galicia.
Os xudeos galegos pasaron centos de anos exiliados ou agochados até que foron perseguidos por segunda vez, cando o nazismo argallou un dos maiores xenocidios da historia. Tamén o Holocausto se sentiu en Galicia, onde aínda hoxe se recorda o labor de Lola, Xulia e Amparo Touza, as tres irmáns de Ribadavia que axudaron a fuxir a ducias de xudeos desde a cantina do ferrocarril que rexentaban na localidade ourensá. Ou o médico vigués Eduardo Alonso, que tamén se converteu nunha especie de Schlinder galego ao colaborar nas redes británicas de evacuación dos xudeus.
Malia todas esas persecucións, os xudeus que nalgún momento viviron en Galicia deixaron unha pegada que chega até ao século XXI. Hai uns anos, os descendentes das familias xudeas do medievo ou dos que tiveron que fuxir dos nazis comezaron a asomar a cabeza de novo en Galicia, organizándose como comunidade relixiosa e recuperando a súa historia e tradicións.
Pero a pegada xudea en Galicia vai máis aló da relixión e da historia. O ano pasado inaugurouse na Coruña o primeiro restaurante de comida kosher, e en 2007 creouse en Lugo Kentokakí, un dos poucos grupos de música klezmer (a dos xudeos de centroeuropa) de España. Tamén hai poucos meses se constituiu a Cámara de Comercio Galicia-Israel, que trata de traer á comunidade os negocios máis punteiros do Estado hebreo, especialmente os de investigación e desenvolvemento (I+D), un sector no que os israelitas son líderes mundiais.
