"Neste país negáronse moitas historias por medo"

Vaia sorpresa. Tiña moi caladiña esta afección pola escritura. De onde saca o tempo?

Pois non o sei [ri]. Comecei a escribila por un reto persoal. Xa o intentara con 35 anos, hai 12 años, pero quedou aparcado o tema. Agora tiña gañas, como un pulso interior, saquei tempo de onde non o había e ao final conseguín o obxectivo principal, a satisfacción persoal de escribir algo, comezar unha historia, continuala e chegar ao final. Non tiña aspiración de ningún tipo, non tiña en mente nin de lonxe publicala.

Pois publicouse...

Si, e aquí estamos, con ela na man [sinala o libro], pero todo comezou como un xogo, como un reto persoal de autorrealización.

É unha novela cunha vertente moi política. Recorre ao suspense para facer unha reflexión sobre todas esas historias que aínda seguen soterradas nas cunetas.

Si, parecíame moi interesante o tema dos fuxidos e agochados nas zonas ocupadas xa desde o inicio da guerra civil. Hai historias apaixonantes, historias asombrosas de auténtica supervivencia. A historia que conta puido terse dado en moitos lugares de Galicia.

Si, pero escolle Bergondo. Baséase nalgún feito local?

Non, é todo ficción, pero historias similares de paseados, de paseadas, déronse a centos... Esta en concreto é pura ficción... Ou non [ri].

Ficción pero con algún persoeiro real. Como Xoán Vicente Viqueira, a quen rende homenaxe. É unha das personaxes máis positivas.

Si, é que para min Viqueira foi un adiantado ao seu tempo. Foi unha perda absoluta para a cultura galega que se fora tan cedo. Tamén é certo que non sei que tería pasado con Viqueira no alzamento, se non tería sido vítima de odios, de incomprensións, da ignorancia pura e dura. Tamén lembro a figura de Jacinta Landa, una muller extraordinaria con moito aínda por estudar, como o seu papel nas colonias de Vixoi.

É outra historia por rescatar do esquecemento. Son moitas. O seu protagonista fai unha reflexión moi pesimista sobre a recuperación da memoria histórica, bota en falta compromiso. Vostede tamén?

Non sei se falta compromiso ou hai medo. É certo que se tomou unha decisión histórica en outubro do 2019, a de sacar a Franco do Val dos Caídos, pero queda un traballo enorme por facer en exhumación de foxas e non sei ata que punto se quere levar a cabo. Dáme moita mágoa que ese traballo non se fixese cando era máis doado de facer.

Cando?

Entendo que cando o PSOE gaña as eleccións en 1982. É certo que había medo pola intentona golpista pero o concepto de memoria histórica non xorde ata vinte anos despois, con Zapatero, o vilipendiado Zapatero, que para min ten moitos méritos, un deles é este. Os gobernos de Felipe González, e xa non digamos os do PP que viñeron despois, foron un tempo perdido para a recuperación da memoria histórica. Non quixeron tocar o tema. Estase a tocar agora, tarde, xerando reaccións desmedidas cando axustar a memoria e algo que se asume como normal en calquera país civilizado de calquera lugar do mundo. Non pode haber vítimas de primeira e de segunda e aquí o bando vencedor foi homenaxeado e enterrado como deus manda e o outro está esquecido en gabias, brañas..., e a saber onde máis.

Fala de vítimas de segunda. Na novela hai moitos nomes borrados e tamén unha reparación que chega moi tarde.

Totalmente tarde e aínda por riba esa persoa se lle negara a historia por medo. Neste país negáronse moitas historias por medo. Correuse unha enorme cortina sobre cousas das que non se podía falar nin rememorar.... Asumiuse que moitas persoas que desapareceron da historia desapareceron porque fixeran algo, porque algo farían...

As cartas de Abel é tamén a historia dunha crise persoal. Non quero desvelar nada pero o amor parece a mellor táboa salvavidas, non?As cartas de Abel

Si, o amor ten moito peso na historia. O protagonista é un home que pasou por unha crise horrible dos corenta, cunha adición ao alcol xa superada, pero cunha vida persoal que parece finiquitada por completo, e pese a todo, unha mirada nun lugar absurdo logra reincorporalo á vida. É que por moitas desilusións ou batacazos que che dea a vida, sempre queda un impulso, uns azos para agarrarse, para reincorporase de novo á vida. Sempre hai un momento para regresar, penso que é unha historia moi esperanzadora nese senso.

Cun pouso amargo. As feridas non pechan de todo, non?

Si, iso é certo, nunca cicatrizan de todo.