“Este río estaba limpo como a prata grazas a ela”, conta Mucha, veciña de Cortiñán de Abaixo que comparte co resto dos residentes nesta aldea bergondesa o agarimo e gratitude cara a Carmen Miramontes Vidal, a muller que durante toda a súa vida coidou da fonte e o lavadoiro públicos da localidade. “Tiña isto niquelado, se estaba sempre limpo, recollido e coidado era grazas a Carmen e xa non digo máis porque me emociono”, conta Marta.
--”Tiña isto claro como ollo de galo”, asente Chefa.
Hai un ano que esta octoxenaria foi vivir á Coruña coa súa filla e os residentes en Cortiñán puxeron en marcha unha campaña para que a súa dedicación durante todos estes anos, o mimo que puxo no coidado dun dos principais bens etnógráficos da aldea, non caia no esquecemento. A súa proposta pasa porque o lavadoiro leve o seu nome e recibiu xa o visto e prace do Concello que, tras aprobar a iniciativa en pleno, abriu un período de información pública para facilitar a participación da veciñanza.
A casa de pedra na que naceu Carmen e na que viviu practicamente toda a súa vida, está situada xusto enfronte, conta os veciños á xornalista.
-Vivía aquí? Só tiña que cruzar a estrada e xa estaba aí.
- “Si, si, pero os demais non o fixemos, eh, iso é o bonito. Ela aí fregaba de todo e tíñao impoluto. Queda pouca xente así, que faga iso desinteresadamente”, apunta Fernando.
--”Ela era a vida deste lavadoiro, eu atopábama sempre cando viña pasear por aquí, mira que botamos horas de leria”, terza Fina, a impulsora da campaña.
Fernando e Fina son dous dos residentes nesta aldea bergondesa que se reuniron onte para recibir a Carmen, que volveu de novo a Cortiñán para participar nunha reportaxe deste diario. Tras os abrazos, a esta bergondesa fóronselle os ollos inmeditamente para a fonte.
-So sae auga dun caño, advirte.
Con paso curtos pero decididos, diríxese ao lavadoiro:
“Mira, aquí poñía a roupa”, conta mentres fai o xesto de fregar coas mans. Eleva a vista e percorre cos dedos o tendal, do que xa non colga ningunha peza : “Co conto da lavadora...”, di e encóllese de ombreiros : “pero eu non me entendo moi ben con ela”, confesa.
O tesón de Carmen, o seu apego a un elemento esencial hai anos nesta aldea, foi clave para a súa conservación. E os veciños non están dispostos agora que esta peza entográfica en desuso siga o camiño doutras tantas en Galicia, esquecidas, ocultas pola maleza ou cubertas de pintadas.
Durante os últimos meses, Lolo asumiu desinteresadamente o mantemento pero tras a marcha deste veciño a Tiobre, os residentes decidiron onte repartirse o traballo para velar entre todos porque en lavadoiro Carmen Miramontes mantéñase sempre relucente como unha patena. E que aínda que está pendente a placa, nesta parroquia o lavadoiro xa leva o seu nome. E a unanimidade quedou reflectida onte coa presenza de María e Juan, edís do PP e PSOE respectivamente, que arrouparon a Carmen como dous veciños máis, sen siglas.
Este reencontro coa principal valedora do lavadoiro derivou nunha pequena e espontánea celebración no interior do recinto na que volveron a resoar cancións populares como A saia da Carolina .Foi a mellor homenaxe a un elemento que, máis aló do seu valor funcional, xogou un papel fundamental no pasado na sociabilización en aldeas como Cortiñán de Abaixo, que soubo manter este patrimonio grazas ao exemplo dunha veciña que prendeu no pobo.
