Compostela máis nosa no inverno

Aintimidade de Compostela móstrase mellor no inverno. Cando as rúas chorosas pola chuva ofrecen súa soedade de prata e as arremedantes gárgolas de Valdedios somellan conversar entre si. Aquí ponse a proba a industria paragueira. Na noite as poderosas badaladas da Berenguela petan na pedra e no corazón das lembranzas. A cidade ofrécese entre seus ropaxes barrocos, de cachimir, espida, tal cal é. Ausencia, limpeza de todo ese endomingamento de palcos, alboios e cartelóns que ocupan e afean as prazas máis fermosas do mundo, para expresar a ilustración municipal de cada momento.

Pese ás pegada ou ás cicatrices que deixa o mudar do tempo hai algo eterno nos escenarios de Compostela. O universitario dos anos setenta bota de menos moitas cousas que foron súas: ás duas en punto ás "Dúas Marías" que coñeceu, cando unha ríada de estudantes facía a liturxa dos viños polo Franco. Xa tampuco está aquela señora que pasaba as soleadas horas do día teimudamente facendo encaixes de bolillos nunha esquina da Quintana. Pétreos rincullos que somellaban sostidos por algunha persoa de noutrora: o que alongaba a man e pedía esmola, un afiador, o castañeiro... Falta o paso puntual daquel cadeirático cara da faculdade, a vida de noutrora. As cousas mudaron, aqueles bares das Algalias, nos que sobre o mostrador nunca faltou unha cantinela, a taberna de O Gaiteiro en San Martín Pinario... con aquelas cuncas brancas de louza sobre o altar do mostrador, nas que brindar con ribeiro... e o eco dunha gaita que en Compostela sempre ten os seus mellores escenarios. Pra máis inri, e xa o temos dito, algún técnico de Patrimonio ordenou quitar aquel faroliño con cadea da portada da Burriña de Belén en Antealtares, da que don Ramón Otero Pedrayo dicía era faro para os desnortados polos vicios de Baco... O Gaiola segue co seu exotismo contrapelo, o que era unha cafetería na que os barbados marxistas falaban polo baixo arroupados en trenkas, mudou de donos e de ambente, agora especializándose en comida do Kurdistán, reivindicando nostalxas daquel fermoso e rico país negado. Algo de nós queda por aquí, pese a que non nos recoñezan e cavilemos. Falta aquela fábrica de chicolates que lle daba un arrecendo especial ás rúas e á que acudian as irmáns de Castelao, comercios, Garabal, ferreteirías, moitas librerías cos seus libreiros tras o mostrador, como summos sacerdotes con mandil de dril, oficiando seu saber cos mesmísimos catedráticos: Porto, González, Gali, Carballada... Pola contra observamos a proliferación de pastelerías, praterías, anticuarios que algo indicarán sobre a oscilación dos gostos na capital política e dan un colorido singular ós escaparates. Gostamos de ollar o café Derbi, mirando a esa encrucillada das horas, onde sempre se atopa unha tertulia trascendente, que nas mesmas mesas de mármore sustitúe a aqueles profesores, médicos, coengos e comerciantes, que pasaban horas xogando ó dominó. O Asesino sigue facendo tradición vallinclanesca, comida caseira, na esquiniña da praza da Universidade para os que queiran xantar sentados á mesa coas nostalxas compostelanas. Os mesmos espazos e outros xestos. Na praza de Cervantes alégranos ver ós Ultramarinos Cepeda, como sempre, aberto puntualmente, un xeito de rebeldía ofrecendo tradición fronte a tanto supermercadeo.

Gostamos do paseo pola praza de Abastos, a calquera hora, dende o rebumbio da mañán, na que conflúen a variedade de productos de agro e mar con todos os acentos e acenos galegos -universidade do estado da cuestión da Galiza- atá a soedade das tardiñas de mangueira e basoira... e sobre eso a nao do solemne edificio neoclásico da Universidade, coa súa biblioteca, como único espazo acolledor de esencias dun pasado de nervos e incertidumes ante o exame e o porvir. Botamos de menos a biblioteca do Seminario de Estudos Galegos, onde había un pouso e esperanza de Nós, esborrallado eruditamente na mímesi global, como tantas outras cousas.

Nas tardiñas de inverno a inmensidade da catedral, sin boatos litúrxicos de incienso, órgano, botafumeiro, casullas brosladas e escalofón de autoridades, entrégase ó visitante. Aínda queda algo daquel ambente que viviu Rosalía, o asubiar das salves e dos padrenuestros... o loito da Virxe da Soedade; na Corticela a figura pétrea axionllada do Cristo no Horto, a recibir aínda sobre o seu caliz misivas petitorias escritas en papel... Altares e capelas nas que era imprescindible algún párroco dicindo misa, confesonarios... A imaxe do Matamouros, cos cascos do cabalo branco e canto ten debaixo de humillación disfrazado de frores redentoras... O Pórtico da Groria, a columna dos cinco dedos, o santiño dos croques, agora protexidos para impedir ese repetido manoseo das manías e dos ritos de iniciación que nos conforman.

No inverno Compostela entrégase a leela e entendela. As sensacións son individuais, en relación coas vivencias tidas, as lembranzas rezan. A Compostela de cada xoves de feira na Ferradura, das masivas perigrinacións nos Anos Santos, das clases e os exames nas aulas; mercadeos, liturxas, profesores, amigos, amores, desamores... como doas dun rosario de prata e acibeche. Pese a todo en Compostela e para os espíritus puros, síntense as pantasmas de don Ramón María de Valle Inclán, de don Ramón Otero Pedayo, de Rosalía, erre que erre, son as xeometrías do barroco que aquí teñen o seu berce e síguense a sentir no devalar das horas do día. Tarta de amendoa e tostado para degustalo e celebralo, mellor no inverno das soidades.