Mil novecentos cincuenta e nove

Está Cuba a conmemorar o medio século da victoria das súas armas populares e da Revolución e eu estou a relembrar con saudade aqueles días gloriosos. Véxome folleando o Paris Match coa reportaxe gráfica de 1958 sobre os guerrilleiros cubanos. Os barbudos armados, só dez anos maiores ca nós, eran devorados cos ollos en case todas as mesas do Café Gijón, no bar da Faculdade de Filosofía e Letras, de Mondariz. Aínda resoan nos meus oividos as palabras prepotentes dun militante moi caracterizado do PCE, siareiro do Padre Llanos no Pozo del Tío Raimundo: "El de Fidel Castro es un movimento tipicamente pequeño burgués". Por Madrid e por Vigo comezaron a medrar as barbas dos mozos. Entre nosoutros chegou a gozar de boa reputación a barba que X.M. Beiras trouxera de París, canda a súa estaxe de traballo con François Perroux. Nun magosto madrileño á beira do Manzanares ouvíronse víctores ao Movemento 26 de Xullo. Non só os proferiron os meus colegas de Brais Pinto senón tamén os do magosto veciño, que eran do Bierzo e traguían as castañas e mailo viño da súa terra chamada irredenta. Pásame agora pola memoria un dos primeiros días do ano 1959. Estabamos no Navy Bar ou Commerce Bar ou Bar Comercio das Avenidas de Vigo unha gharca de mozas e mozos todos con vasos altos de xenebra e laranxada, celebrábamos, sabendo que a Brigada Político-Social estaba alí a carón, que Batista marcharse pra onda Trujillo e faciamos votos porque Franco se fose reunir axiña cos seus conxéneros. Logo xa non era Paris Match senón La Gaceta Ilustrada a que, uns tempo despois, sacaba a reportaxe, esta vez co Che Guevara como protagonista. Co seu uniforme de campaña e fumegando xarutos envexabeis, o Che e os seus compañeiros aparecían retratados por Madrid adiante, sen coches oficiais nin nada que se asemellase a iso.

O Che diante da Facultade de Mediciña, ollando para a escultura dos Portadores de la Antorcha, a pensar sabe o Demo en que. O Che na praza de touros de Las Ventas nas localidades preferentes que soían ocupar naquel tempo Ava Gardner, Hemingway, Orson Welles ou xerarcas franquistas coma Cesáreo González. Venme tamén a memoria outra revista ilustrada (e van varias) esta vez Le Nouvel Observateur, cunha entrevista a Sartre que viaxara a Cuba con Simone. Estaba eu na estación de Hendaya moi enfurecido por algunha reticencia que lera en L'Humanité sobre a Revolución cubana. Discutira acedamente cun exiliado español sectario e carrillista. Logo consoleime coas palabras do meu Mestre. "Esta é a Revolución dos nosos fillos", dixera Sartre. E engadiu: "En Cuba vin a primeira democracia directa do Mundo". E a partir de aí foron transcurrindo cincuenta anos de Revolución cubana que este cronista seguiu de lonxe e dentro dela. Neira Vilas e Anisia Miranda marcharon de Bos Aires e establecéronse en Cuba, dedicados en corpo e alma á construcción do socialismo alí. Mandábanos toda clase de revistas, ilustradas ou ou non. Verde Olivo, Gramma, El caimán Barbudo, Casa de las América, Pensamiento Crítico, e que sei eu. As ideas de aló eran acollidas acó e froitificaban. O anti-comunismo de Ramón Piñeiro disolvíase coma unha pedra de zucre cubano nun vaso de auga. Pero esta é outra historia que xa contaremos en ocasión do Día das Letras Galegas.