Se a evolución do proceso de normalización da lingua galega se tivese realizado ao compás de necesidades primordiais que, paulatinamente, se fosen cobrindo, o asunto a que nos imos referir non tería razón de ser, pois pertencería, como cousa básica, ao capítulo de metas volantes xa alcanzadas. Refírome á necesaria corrección da onomástica deturpada, por castelanización forzosa, como lóxico corolario da practicada (e aínda non culminada!) legalmente coa toponimia desde a Lei de Normalización Lingüística, de 1983, lei, por certo, que ten no seu artigo 10 (o referido aos nomes de lugar oficiais) o único artigo prescritivo de verdade. Unha e outra -toponimia e antroponimia- están intimamente relacionadas, pois unha boa parte desta está baseada naquela e unha boa parte daquela ten a ver directamente con propriedades denotativas dos lugares referidos. Querse dicer que os nomes son, en orixe, elocuentes, isto é, nomean significados que remeten a elementos presentes no habitat dos falantes ou que lles resultan funcionais. Tal conexión pode desaparecer co tempo e, así, esas marcas, pasaren a ser só iso, marcas de identificación. Mais non esquezamos a súa orixe. Os exemplos hainos a centos: Outeiro, Devesa, Teixeiro, Laxe, Seixo, Pazos, Castelo, Cerdeira, Carballo? e tantos outros son espello desa relación mencionada.
En artigo recente de Terra e Tempo dixital, o profesor Xosé Ramón Freixeiro, coa súa proverbial lucidez e oportunidade, así o recordaba, para lamentar como a Televisión Galega, que debera ser un grande emisor de normalidade, incorre en híbridos absolutamente desbotábeis, como nomear a "cabo Seijas" unha personaxe dunha serie de ampla audiencia. Por enésima vez, cumprirá recordar como "Seijas" non é a versión castellana do galego Seixas, senón a deformación deste nome galego, forzado a unha grafía e a unha fonética totalmente erradas e que atentan contra a ortografía e a ortofonía correctas. E o mesmo diremos de todas as formas submetidas historicamente a unha castelanización imposta polas autoridades civís, militares e eclesiásticas de obediencia española, pois elas foron as encargadas de elaboraren os censos, rexistos, catastros, cédulas e carnets de identidade e todo tipo de documentos oficiais.
Reparen os amábeis leitores en como os nomes de lugares-apelidos que máis axiña sucumbiron a esta castelanización forzosa foron os que portaban un son (o que escrebemos con "x") inadmisíbel no español porque este idioma non o posúe; estes foron os máis barbaramente forzados. Os igualmente galegos, mais cunha fonética admisíbel no español, tiveron mellor sorte e, así, puderon perdurar con maior fortuna: os Merelas, Abeleira, Ponte, Pereiro, Ferreiro (só por citarmos apelidos familiares neste xornal?). Non así Braxe, castelanizado en "Brage" e, por tanto, necesitado polo escritor que o porta da corrección correspondente. Fixémonos ben: dixen corrección e non galeguización. Cando procedemos a restaurar o apelido na súa forma auténtica e xenuína, non estamos a galeguizar nada: estamos a practicar unha corrección necesaria, un acto de hixiene cívica e gramatical. Unha outra cousa é galeguizar (aquí, si) o nome proprio, operación en virtude da cal, en sendo a nosa vontade, pasamos a chamarnos "Xavier", "Carme", "Anxos" ou "Xosé" en substitución dos "Javier", "Carmen", "Ángeles" ou "José" que nos impuxeron. O nome completo do profesor e investigador citado é ben expresivo do que estamos a diferenciar: o primitivo "José" foi voluntariamente convertido no galego "Xosé"; Freixeiro precisou a corrección desde un oficial e deturpado "Freijeiro"; Mato (igualmente galego, igualmente baseado nun elemento vexetal) non foi agredido, por encaixar na fonética do español, aínda que sexa unha palabra galega e ben galega.
Viciñas e viciños da Coruña que somos: ¿a que Muro das Lamentacións, cal Xeremías, teremos de acudir para que a toponimia e nomenclátor urbano desta cidade se normalicen dunha vez? ¿Cando daremos visto na escrita o nome correcto da Agrela (=agra pequena), non A Grela e, endexamais, "La Grela"? ¿Cando se corrixirán os híbridos "La Zapateira"; "La Sardiñeira", "La Perillana"?? ¿Cando se repoñerán os nomes auténticos da Zapateira, abruptamente eliminados por nomes de capitais europeas? ¿Chegaremos á terceira idade co nome da Avenida de Arteixo corrixido e restaurado como merece? O asunto é moito máis grave e significativo do que algúns pensan. ¿Alguén pode temer que nos chamemos como nos pertence?
