Nesta mañá húmida e ventosa acaba de morrer Luis García Berlanga aos 89 anos o mellor cineasta español. Segundo as noticias levaba anos con alzheimer. Para nos seguir falarmos disto, non sabemos máis sobre o que a pode curar ou sobre o que a pode causar. A súa causa primeira desta enfermidade segue sendo un misterio para os científicos desde que o problema se identificou desde o punto de vista médico en 1907. E colleume o corpo en frío. Neste pleno novembro tristón e melancólico, mes largo dos nosos defuntos, sabemos que imos morrer pero non o cremos. Penso que se o crésemos faríamos as cousas doutra maneira. Estaríamos preparados en calquer momento. Iso sería mellor. Así poderiamos estar máis comprometidos na nosa vida mentres vivimos. Cando se aprende a morrer, aprendemos a vivir. É raro pensar na morte antes de poñernos enfermos. Por que é tan difícil pensar en morrer?.
Para ambientarme estou lendo este día, de León Tolstoi, A morte de Iván Ilitch. Especialmente para os médicos clínicos, a historia é terrible pola súa ensinanza. Ao escribir, Tolstoi, parece posuído dun coñecemento innato que excede todo o que tivese podido aprender na vida. Doutro xeito, ¿como podería ter intuído a terrible soidade da morte cando se oculta a verdade? "Iván non podía compartir con ninguén o seu terrible coñecemento "e tiña que vivir así, a piques da destrución, sen ninguén que o comprendese e o compadecese".
"Iván o arranxar a súa nova casa cae dun banquiño e leva un golpe nun costado. A dor, ao principio case inadvertida, vólvese continua; Iván comeza a se preocupar consulta a un médico tras outro, asustado das súas respostas contraditorias, e obstínase en ter confianza nos medicamentos a pesar de comprender que o seu estado vai empeorando inexorablemente; empeza a sentir mágoa de si mesmo e a odiar a ruidosa indiferenza da xente sa; ninguén o comprende nin o compadece, e el decátase do amolo que causa aos seus coa súa tétrica presenza; pero "non quere morrer. A pantasma da morte perségueo, sen embargo, por todas partes, ata cando está no tribunal; (Iván, non o dixen, ocupa unha posición destacada como membro do Tribunal Supremo), atópase só ante a pantasma da súa fin, torturado por constantes alternativas de esperanza e desesperación ao verse inmobilizado nunha cama. A súa agonía comeza cun berro desesperado, inarticulado, que quere expresar a súa última afirmación: ¡"Non quero"!. Cando está morrendo ten mágoa dos seus debedores, que se apiñan arredor da súa cama. "Rematou a morte, rematou". E Iván expira riseiro.
Este é o resumo do argumento da morte de Iván Ilitch, de Tolstoi.
Unha promesa que poden cumprir e unha esperanza que poden dar os médicos é que non deixarán morrer so a ninguén ser humano. Das moitas formas de morte solitaria seguramente as máis desoladoras prodúcense cando se oculta, se impide a certeza da morte. Se o individuo non sabe que a súa morte é inminente e, na medida do posible, as condicións nas que terá lugar, non poderá participar nesta comuñón final cos seus queridos. Sen esta consumación, pouco importa quen estea presente á hora da morte, permanecerá illado e abandonado; porque é a promesa de compañía espiritual cando se acerque o final o que nos dá esperanza, moito máis que o mero feito de non estarmos físicamente sos.
Volvendo a Iván. A tentativa de engano por parte da súa muller obedecía a súa decisión de non enfrontarse ás consecuencias emocionais que a verdade podía precipitar. Tanto se son produto do desprezo como dun cariño, sempre fan que as súas vítimas teñan que enfrontarse soas á súa partida. No caso da muller de Iván Ilitch, un desprezo condescendente levárana a crer que a morte do seu home sería máis doado para os dous se non se falaba diso. Desa maneira estaba pensando nela mesma, e non no seu home, cuxa enfermidade mortal supoñía unha mágoa na casa. Nesa atmósfera, Iván non podía decidirse a falar claramente pois temía as consecuencias:
"O maior tormento de Iván Ilitch era a mentira, a mentira que por algún motivo todos aceptaban, segundo a cal el non estaba morrendo, senón que só estaba enfermo. (...) El sabía, que fixese o que fixesen, nada resultaría diso, agás padecementos máis agudos e a morte".
"Deixade de mentir! ¡Vos ben sabedes, e eu seino, que estou morrendo!" "¡Deixade de mentir!".
