Servidor comparte en herdanza e impostos coa súa irmá a vella casa natal do Carballiño, a que ten máis portal e postigo que casa, como parroquial fraccionada e desamortizada que foi. Así que un sinte a obriga de conservar o que abriu paso a carruaxes, a xentes e a tantas historias que rematan co paso dun cadaleito camiño do cemiterio. Alí aprendín que as portas tamén falan, chiscan un ollo, rin ou choran. E debéramos ser pobo céltico, como Irlanda ou Gales, que presumen das súas portas, inventan contos e cantos que as enxalzan, adórnanas nas festas con grilandas de flores e enlóitanas tamén nas tristuras. Velaí as portas de Dublín, baixo as que maxinamos pasar a un creador revirado, herdeiro de saberes druídicos e bárdicos. Dime que portas tes e direiche como es, como pra medir a xenerosidade dos seus donos.

A porta da casa é o primeiro paso de entrada ou saída, pra recibir ou despedir. Por algo as portas eran traballo ben coidado: de soleira lisa e ampla, de linteis caleados, ben labrados, si acaso na pedra limeira ou nominaria campará gravado o ano que puxo fin á obra, as siglas ou o nome do seu propietario, cando non o presuntuoso escudo ou unha fornela coa imaxe do santo ou santa da devoción do seu dono. Xa se facía así dende a protohistoria castrexa e senón velaí no castro de Briteiros de Guimaraes a limeira dunha ben construída palloza co gabancioso nome do Coroneri Camali Domus labrado, coutado entre curvas concéntricas, como pra espantar os espíritos ruíns. Portas pechadas e abertas por sistemas que poñen a proba a agudeza, até superar á chave, clavis.

Este noso país de portos e camiños é especialista en portas, nin máis nin menos que do Pórtico da Gloria desa catedral que tamén abre e pecha dende 1126, e cando a festividade de Santiago cae en domingo, unha Porta Santa que dá paso ó sartego dun Apóstolo singular, a non menos grandiosa Porta dos Vinte e sete. E tantas outras portas, de catedrais, mosteiros, parroquiais ou simples ermidas con follas de madeira tachonadas no estilo de cada época; as da igrexa de San Martiño Pinario con caras espreitantes labradas. País de portas francas, con cruceciñas labradas nunha banda dos linteis pra desexar sorte. Sinxelas portas, con ou sen postigo, con ou sen gateira, de dúas ou dunha folla, sinxelas ou abarrocadas, coa batente, a mocheta, entrepanos con ou sen molduras, con ou sen guarnicións debuxadas, simplemente con táboas ben ensambladas e labradas, pintadas con cores mesturados nese aceite de liñaza que alimenta a madeira, en verde, azul, marrón, ou calquera cor, que pra iso os galegos non tiveron fronteiras. Tradición e arte poñendo a proba a sensibilidade, o saber e o poder dos construtores, dos artesáns e dos propietarios.

Solemnes portas de pazos, amplas pra dar paso ós carruaxes de noutrora, con follas de sólidas táboas ben ensambladas e tacholadas, complementadas con trancas interiores, largueiros, cravos, bisagras que substituíron ós prehistóricos gonzos, polróns, con pechos, picaportes. Coas aldabas de ferro ou de bronce coas que chamar, feitas a xeito de cobras, dragóns e a petar sobre a chapa do espello, recortado a xeito de corazón. Esmeradas obras de ferreiro ou de fundidor, traballadas nas fragas co auxilio dos Catro Elementos... Portas de igrexas, obras de sabios carpinteiros ou ebanistas, cando non de imaxineiros, como a da igrexa de San Martiño de Noia, encargada no 1895 polos veciños ó retablista compostelán Xulio Landeira Iglesias, restaurada no 2013 con exemplares criterios pola oficina de Rehabilitación do Casco Histórico de Noia. Con actuacións exemplares como esta asúmese o mérito da carpintería en portos, célebres noutrora polos carpinteiros de ribeira, estaleiros que recibían tamén encargos pra casas, vigas e ripios das cubertas, portas, xanelas e as características galerías.

As portas medievais, con singulares travesos de forxa, como a da igrexa de Vilar de Donas en Palas de Rei, a que merecería maior atención, si acaso suplantalas por réplicas e os orixinais pasalos pra o museo inmediato, cando non custodiadas e expostas na mesma parroquia. E tantas portas barrocas de pazos urbanos, casa dos coengos, do deán... enmarcadas en cantería de volutas, placas, que tampouco son alleas á sensibilidade dos carpinteiros. Velaí as portas laterais de Santa María do Campo na Coruña, a fachendosa porta, agora vernizada, da Igrexa de San Xurxo da Coruña....

Non hai máis que dar un paseo polas vellas cidades de Galiza, poñer os sentidos e enxergar o estado da cuestión das portas, a pesar do paso do tempo, da insensibilidade, da humidade, da couza, dos repintados indiscriminados... Como a actuación feita fai anos nas solemnes portas medievais da igrexa de Santa María a Real de Meira, pintada de antigo nese azul mesturado con liñaza, contra toda inclemencia e bichería, con sólidas táboas de carballo ensambladas por travesas, como linguas de ferro forxado, simulando nas puntas cobras, rás... Porta hai anos raspada polo cepillo do carpinteiro e vernizada.

Portas lendarias como a do templo das Angustias en terras bercianas de Molinaseca, Camiño de Compostela e dos segadores de Castela, os que tiñan como costume arrincar coa súa fouciña unha piteliña pra facer con ela un amuleto. Porta que obrigou a reforzala con placas de ferro. As fachendosas portas de todos os tempos de Betanzos, as portas da Igrexa parroquial de Pontedeume. Esas portas de tendas, con vidros gravados e caprichosos tiradores, de casas ricas e de indianos, de Viveiro, de Ortigueira, do Carballiño...con chamadores de bronce, unha man dourada que campaneará sobre unha mazá, complementadas con reixas, si acaso con vidreiras e cancelas de coidado deseño.

Portas de adegas cos seus barrotes, celosía, enreixadas pra ventilar; humildes portas de cortes, de cachoupas, xa pardiñeiros entre silvas, dos que se foron e non volveron. Portas populares, pintadas en azul e roxo, ás veces nas dúas cores, quizais con debuxo das iniciais do patrón ou da señora da casa, o ano da feitura e un chamador encargado a ferreiro, quizais coa suxestión de símbolos, fálicos tamén, ou coa serpe, por aquilo de proba e bate e saberás.... Ramón Fernández Oxea, no seu libro sobre as terras dos afiadores de Santa Marta de Moreiras, Florentino López Cuevillas na Parroquia de Velle, no tomo sobre Terras de Melide editado por Nós, na parte de Vicente Risco dedicada a Etnografía da Historia de Galiza, atopamos capítulos dedicados a estes ferranchos de forxa que complementan as portas, as aldrabas, os tiradores, as pechaduras co espello en forma de corazón no que meter a chave. Portas si acaso complementadas cunha mirela pra saber quen chama. Portas tamén marcadas coas cicatrices do tempo, un trompazo, a fenda pro buzón , un implante, unha placa dun Sagrado Corazón...

Sensibles a esta cuestión foron Olga Cristina Viaño Sánchez e Joaquín Díaz Pache Montenegro, entre versos e fotos, autores de El lenguaje de las puertas: portones, portales, puertas y cancelas (1997,) convidando a filosofar sobre as portas, ás veces ensombrecidas.

Hoxe coidamos, abrimos e pechamos as Portas Ártabras na Sinagoga 22 da Coruña, sabendo desa súa historia que parte do deseño dun arquitecto modernista, das mañas dun carpinteiro e tantas mans e esperanzas a abrilas e pechalas, a entrar e saír.