As miñas primeiras visións de Manuel María foron como espectador de recitais de poesía. A súa voz profunda e clara, non pasaba desapercibida para un mozo que adoraba o verso ben dito. O coñecemento, víñame das lecturas que desde a adolescencia fixen de todos os nosos clásicos e dos clásicos universais. Cando o coñecín persoalmente xa estaba preparado para escoitalo. Porque a Manuel María, había que escoitalo. Era literatura oral viva, tan necesaria para entender a historia e a escrita deste país. Amoseille os meus poemas. Gustou deles e, sen ter eu máis que editado uns cantos textos en tres antoloxías e nalgunha revista literaria, invitoume a que lle presentase o seu poemario Ritual para unha tribo capital de concello. Para un proxecto de escritor de vinte dous anos era todo un desafío. Logo daquela primeira aventura xuntos, Manuel María e máis eu coincidimos en moreas de recitais, inauguramos bibliotecas, centros culturais, ofrecimos os nosos versos en prazas, rúas, teatros, librerías, asociacións culturais... Vivín con especial emoción as súas palabras ao respecto do meu primeiro libro individual Banquete. Sentín un pudor moi grande cando el louvou o poemario e cando o escoitei falar con Felipe Senén sobre os meus versos. Manuel era un home xeneroso e nobre, pero moi recto e xusto en canto á poesía. Recibir un afago seu era moi importante para un. Pero o que máis lembro hoxe, son os momentos de amizade vividos con el e coa súa compañeira Saleta. Os días que pasamos na súa casa de Monforte, o día que visitamos xuntos A Cova e as ribeiras do Sil, as viaxes xuntos desde A Coruña a Monforte, durante dous invernos, con paradas en Baamonde para cear troitas e falar de literatura e as divertidas paroladas que nos dabamos arredor dun bo viño tinto. Chamábame, coa a tantos polo segundo apelido. E tamén dicíame "radiólogo" porque daquela eu andaba a traballar en Radio Nacional de España. O radiólogo Mandiá, ese era o meu alcume. Porque Manuel era un home afable, cun exquisito sentido do humor. Elegante e divertido. Un señor da palabra. Lembro tamén o camiñar xuntos en diversas manifestacións ás que acudiamos para apoiar as máis diversas causas. O seu amor pola lingua, por Galicia, pola poesía e polos amigos. A súa desaparición pilloume lonxe. Navegando no Mediterráneo. Cando cheguei ao hotel tiña un aviso: "Morreu Manuel María". Foi unha noite longa, dun calor abafante, que parecía que te traspasaba a alma de dor. Ao día seguinte puxemos un telegrama a Saleta, achegueime a unha igrexa e boteime ao mar. Non encontrei mellor xeito de despedirme. Cando regresei xa pasara todo. Fun velo sen ruído. Sen cámaras, nin prantos. Tan só eu e máis el. Reciteille un poema e deixei unha follas de loureiro ao seu carón. Calquera maneira é boa para falar cos mortos. Pero para falar cun amigo e cun poeta son necesarios versos, loureiro e unha petaca con algún licor forte. Cando a poesía anda polo medio, ata para orar hai que dotar aos nosos actos dunha certa grandeza. Manuel María, inesquecible, infatigable, insubornable, indómito, imprescindible para entender o noso mundo e os outros mundos. Un poeta de Galicia cuxa mirada nacía nos sucos da nosa terra e voaba ata as máis lonxincuas estrelas. Como diría Sábato: Un e o Universo. Sempre camiñarei da man de Manuel María. Unha man delicada e forte, a man dun pai, dun poeta irmán.