Estamos tan afeitos a escoitar ben dos mortos (e mal dos vivos) que sacamos a pasear o escepticismo cando escoitamos calquera panexírico. Escoitar o que dixeron no acto de despedida de Gustavo Pernas, o dramaturgo e actor que se foi de mala maneira e sen avisar o luns pasado, un mes antes de cumprir os 59 anos, daría esa impresión. "Algún defecto tería", podería dicir alguén, e de seguro que os tiña, pero ninguén que o coñecera diría iso. Só alguén como Gustavo Pernas era quen de ser un actor sen vaidade ningunha, un artista que sabía escoitar, que agasallaba cun brillo nos ollos calquera parvada que contaras.
El mesmo se definía, describindo unha foto na que aparecía de neno riba da cama dos pais: "Aínda levo dentro o neno que fun neste instante? Semella que ando imitando o home que logo sería, observador e escéptico, un pouco intelectual e bastante pallaso, capaz de rir de si mesmo". Quizais fose porque se chamaba Gustavo Adolfo, e así mellor non tomarse moi en serio, pero el era, en efecto o que se chama "un ganso". Alguén que amaba interpretar calquera papel en todo momento, facer rir, calquera que sexa o público que tivese, mesmo que non o houbera. Alguén que fixo a súa tese sobre algo tan hight culture como o filme Hiroshima, mon amour (Alain Resnais, 1959), pero esmendrellábase, e tiña como referencia, El verdugo, de Berlanga.
Eses tres obxectivos que ten que lograr unha persoa, segundo dixo non sei quen (plantar unha árbore, escribir un libro, ter un fillo), Gus cumpriunas abondo, coa axuda de Ánxela Abalo, a súa compañeira de sempre, na vida e na arte de cada día. Plantou unha chea de pradairos e outras árbores (só me quedei cos pradairos, xaponeses e dos outros) no xardín da súa casa de Santa Icía. Escribiu unha cantidade inxente de obras teatrais, e ganou con elas unha chea de premios. O Rafael Dieste da Deputación da Coruña levouno tantas veces que lle dicía en broma que ou llo acabarían dando en propiedade, ou acabarían modificando as bases para prohibirlle participar. E tivo un fillo, Muriel (como o personaxe de Dieste) que lle saíu actor.
É difícil hoxe fundamentar no só a fama, senón mesmo a calidade actoral fóra dos soportes audiovisuais. Eses son os que permanecen. Pero eu teño gravado a meirande mostra de forza, expresividade e potencia nun escenario, ou nun plató, que nunca vin. Era Snakizados. Unha obra de Pernas que el mesmo interpretaba. El só. Un único actor que representaba un ser post apocalíptico que era a suma de tres. Tres personalidades, tres voces, tres expresións corporais mostradas á vez nunha soa persoa, durante case dúas horas seguidas, sen saír de escena nunca (quitado uns 20 segundos, cara o final). A grandeza e a traxedia do teatro é unha de arte coma esa só está gardada, e non para sempre, nos circuítos cerebrais duns poucos centos de espectadores.
Pero a súa mellor obra, que tamén quedará entre demasiados poucos espectadores, foi a súa vida. O día que resultou ser a véspera de morrer, contaba a unha amiga que o visitaba no hospital que estaba escribindo unha novela. "Debe ser unha novela rusa", deulle a réplica, como sempre, na realidade e no escenario, Ánxela Abalo, "porque levas tres anos con ela". "O que me temo é que me está saíndo rosa", retrucou el. Quizais haxa moitos que descoñezan o que perdeu o teatro, a cultura galega. Mellor para eles. Desgraciadamente, moitos outros sabemos o que perdemos.
