A anécdota, asociada tradicionalmente ao folclore, non é fácil disociala da oralidade e da risa. Considerada sempre un xénero menor, a súa maior gloria consiste en que, completada por refráns, chanzas e ditos populares, forma parte da denominada sabiduría do sentido común, tan ben e sutilmente aproveitada políticamente polo conservadurismo galego nese “sentidiño” que nos saúda a cotío e que moita xente repite inocentemente.
A cultura galega, que algunha vantaxe tiña que ter, é singularmente fértil en anécdotas probablemente debido ao obrigado carácter oral no que se desenvolveu durante moitos anos. Contrasta esta fecundidade da anécdota coa inexistencia total de anecdotarios, sabia coherencia semántica se temos en conta o seu significado primeiro, “inéditos”, en plural, debido a que Procopio (s. VI) escribiu a historia das guerras de Justiniano cun sistema, como diríamos hoxe, de doble contabilidade: unha oficial e outra secreta onde conta escándalos familiares e da corte. Esta última circulou posteriormente como os Anécdota e con esta acepción pasou ao inglés e francés ata que chegou á Península xa tardiamente coa acepción de “cousas memorables”.
Encerrada moito tempo na oralidade foi considerada, ao igual que os refráns, exempla e aforismos, como caracterizadora da cultura popular que transcorreu en paralelo da cultura digamos académica. En realidade estas duplicacións popular/culto xunto con outras moitas como fondo/forma e ciencias/letras teñen un valor limitado pero é máis doado negalas que sustituílas. De calquera xeito se a cultura é o camiño de facer máis habitable o mundo, un camiño que facemos e que nos fai, non teñen sentido estas divisións que non denotan outra cousa que descoñecemento mutuo e incultura.
É mágoa a carencia de anecdotarios galegos porque malia ser un xénero breve ten capacidade dabondo para tercer un discurso autónomo con gran capacidade de persuasión motivada pola súa aparente falta de intencionalidade. Como exemplo das súas características apuntadas voume permitir relatar unha anécdota que me chegou en versión única, algo non habitual, e penso que de interese grande se temos en conta os personaxes que a protagonizan.
A fecunda relación entre Luís Seoane e Isaac Díaz Pardo para a cultura galega non debe ocultar as serias diverxencias que a caracterizaron e que provocaron distanciamentos importantes en determinados momentos. Esta anécdota que relato a continuación contouma Maruxa, a viúva do pintor, e, a diferencia doutras, como temos dito, non lle coñezo variantes, tan caracterizadoras do xénero.
Ocorreu con ocasión da primeira visita que Luís Seoane e Maruxa Fernández fan á casa que Isaac e Mimina constrúen moi preto da fábrica de Sargadelos en Cervo. A xenerosidade de Isaac e Mimina vailles xogar unha mala faena ao concibir o proxecto arquitectónico da casa. Preocupados por dar acobillo aos seus numerosos convidados o reparto dos espazos non era precisamente xeneroso en longuras nin alturas, unha proba de que por bos motivos pódense facer as cousas mal feitas. Seoane, corpudo, como diría Manoel Antonio, fixo o percorrido pola casa entre estreitezas ata que cando baixaban as escaleiras deu un croque considerable. Sen poder reprimirse dirixiuse ao anfitrión de modo irado: “Coño, Isaac, todo o fas á túa medida!”
Engado pola miña parte, en primeiro lugar, que non respondo que o coño forme parte do relato orixinal de Maruxa e, en segundo lugar, son capaz de imaxinar a silenciosa resposta de Isaac, cruzado de brazos e rindo mentres mira de reollo a escena. Coido non obstante que é unha anécdota capaz de radiografar, alomenos en parte, o motivo das súas frecuentes discrepancias.
