No mundo da bibliofilia adoita empregarse a expresión “libros raros e curiosos” para referirse a aqueles exemplares de difícil catalogación na cultura da época xa porque non sexa fácil asocialos a un xénero canónico, porque non sexa doado atoparlles filiación na tradición ou, en fin, por ter sido postergados ao “inferno” dos bibliotecarios polas inquisicións varias da historia.

Non estaba lonxe da consideración de “rareza” a figura de Manoel Antonio nos anos posteriores á publicación da súa obra poética en 1972, presentado nas notas preliminares por García Sabell como “o aparecido”. As connotacións milagreiras da palabra “aparecido” aplicada ao rianxeiro situábano, sen dúbida, entre os escritores “raros e curiosos”. Esta presentación, non exenta de halos románticos, non deu atopado un centro de gravitación social para a súa obra que, recibida con marabillada sorpresa, consolida a recepción enigmática da súa poesía. No afán ordenador, sistematizador e canonizador da cultura galega que proxectaba Galaxia, a vida e a obra do rianxeiro eran unha aventura allea que non encaixaba de todo na súa nómina. De aquí a postergación que padeceu a publicación da súa obra.

Aureolado, divorciado da sociedade e da historia, Manoel Antonio semella que flota no aire e a súa poesía, inspirada, ocultaba toda relación coa vida, co esforzo e o traballo persoal. Necesitaba, en definitiva, un motivo que servise de ancoradoiro, que anoase as súas palabras á terra e á sociedade para que cobrase a singularidade que reclamaba a súa obra.

Reparar esta situación de “aparecido”, de “raro”, de “enigmático”, pasa necesariamente por baixalo á terra, humanizalo, poñelo en conversa dinámica co seu entorno histórico-social. E pode facerse de moi diversas maneiras pero todas pasan pola lectura demorada da súa obra, máis admirada que comprendida. Foi para min moi ilustrativa a maneira de como conta o amigo e periodista rianxeiro Xesús M. Piñeiro, o seu encontro co poeta. Nacido, aleitado e escolarizado en Rianxo estivo desde sempre Seso Piñeiro familiarizado cun poeta, Manoel Antonio, veciño da vila, amigo de Rafael Dieste e ambos obxecto de admiración tanto por tradición familiar como por estar incluídos nos programas oficiais dos estudos medios. Se a esto engadimos a popular iconografía do poeta, mesmo por veces semellaba ser un familiar ou veciño de calquera das casas da vila. Pero conta o amigo que todo cambiou para el cando “descubrimos con apenas quince anos aquela pintada no baño da taberna da Chucha, que decía así: “Amamos a Ulrike Meinhoff e o Maís alá”. A asociación entre a periodista antisistema e fundadora da RAF (Rote Armee Fraktion, Facción do Exército Vermello en galego), falecida en 1976 en moi extrañas circunstancias no cárcere onde estaba recluída, humanizou e mudou a visión do poeta para o amigo Piñeiro, deulle o halo dun home politicamente comprometido, rebelde, deixou de ser ese anxelical poeta coa mirada perdida, vestido de negro e fumando en pipa.

Anoado á terra, en conversa cos amigos, en conflito coa familia, na loita política, desbotando crenzas, elixindo lecturas, criticando situacións, Manoel Antonio é máis humano e menos enigmático, máis libre e máis solidario.

Manoel Antonio prometía nun coñecido poema “cazar estrelas misteriosas”, non catalogadas polos astrónomos, para darllas a Xuán coa finalidade de paliar a súa soedade existencial de emigrante. Cumpriu a súa promesa cando escribe a bordo dun veleiro o poema A estrela desconecida para agasallarnos, intelixentemente, a todos nós, os seus lectores, convertendo así en plural aquel receptor singular. Do mesmo xeito, quería Manoel Antonio albiscar o reverso das ciudades e profundar na liña do horizonte. Ir máis alá para agasallarnos paisaxes insólitas.

A pintada no baño da Chucha, no cabo da vila, foi, para o noso amigo periodista, unha escatolóxica e secreta pedagoxía que nos ten que facer meditar sobre os formatos comunicativos do mundo actual. Non todo se aprende na escola.