A extinción do galego

“Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant”. Así arengaba o xefe caledonio Calgatus aos seus homes ante as lexións romanas de Agrícola pouco antes da batalla. “Construíron un deserto e chámanlle paz”, traducimos torpemente do latín áureo de Tácito, xenro do devandito Agrícola, e historiador que, a pesar da súa condición imperial, era quen de reproducir as razóns, o temor, a desesperación das nacións que resistían o xugo romano.

Segundo os datos do INE coñecidos ultimamente, os galegos enfrontámonos pacificamente á inminencia da nosa propia desaparición, e non debeu ser casual a coincidencia no tempo entre o coñecemento público deste dato e a estrea dun filme no que somos retratados como os apaches arrabeados do primeiro western: bestas agrestes, rudas e montesías que acabamos de abandonar do canibalismo hai un par de semanas como quen di. O curioso do caso é que non suscitou case indignación entre a nosa intelligentsia cultural o retrato evidentemente racista do noso pobo porque seica o filme posúe un gran valor artístico. Pregúntome que pasaría se a película retratase o final tráxico dunha parella de palestinos que tratase de se asentar nunha aldea remota de Galilea habitada só por unha familia xudía? Mais que non se preocupe Sorogoyen: o delito de galegofobia non é penado con ningunha cancelación. Nin tan sequera entre nós.

Porque o certo é que os galegos levamos votando relixiosamente pola nosa propia desaparición os últimos corenta anos, talvez así poderemos presumir no futuro de sermos un dos primeiros pobos da Historia en escoller de xeito libérrimo e democrático a súa propia extinción. Tanto é así, tan obstinada a nosa loita pola extinción, que un dos seus maiores publicistas resulta ser nada menos que o descendente directo dun galeguista asasinado polo fascismo. Unha marca difícil de bater en cuestión de asimilacións culturais.

Mil primaveras máis para o galego, reclamaba o mestre Cunqueiro evocando a nosa lírica medieval. Debía crer que a beleza pode protexernos da morte e por iso dedicou boa parte da súa vida e do seu talento, que era moito, a producir beleza nesta lingua que chamamos galego. Mais non abonda. Non vai abondar coa beleza das nosas cancións e da nosa poesía se non dispoñemos tamén das ferramentas políticas precisas para defendermos a nosa lingua promovendo o seu uso no ensino, dignificando o seu valor nos medios de comunicación públicos, aproveitando a súa irmandade co portugués.

A evolución nos datos de falantes do euskera, que sumou 223 mil falantes entre 1991 e 2016, un 6 por cento máis; ou do catalán, falado polo 80 por cento da poboación en 2019 cando en 1981 só o empregaba a diario o 31 por cento, amosa que é posible recuperar un idioma minorizado nun contexto de competencia asimétrica cunha lingua dotada de maior prestixio social e recursos económicos e culturais. A ferramenta chámase inmersión lingüística, converter o galego na lingua vehicular na educación pública, e pódese aplicar desde unhas institucións autonómicas que cómpre poñer canto antes e por vez primeira ao servizo deste pobo.