Country roads

«Mumbai, Bombay, son dos paraísos / que a veces yo me monto en mi piso», afinaban os Mecano aló cando -por expresalo «á Castelao»- Nacho Cano semellaba buscar ser alguén (Ok, MacKey: en realidade, a canción designaba «Hawai»; saiban disimular Vdes. a pequena brincadeira). En fin; o que si devén claro é que Mumbai ou Bombay, estamos a falar sempre dunha mesma cidade: isto é, un lugar, non sei se de veras moi paradisíaco, situado en Bâhrat, topónimo que o actual goberno daquel país pretende elevar por enriba desoutro, sen dúbida máis difundido en Occidente, de India: rótulo que historicamente significa «a terra do río Indo», coa particularidade de que esta corrente fluvial decorre principalmente polo veciño Pakistán. Digamos tamén que, canto a Bombay, o topónimo ten orixes no séxulo XVI. O vocábulo constitúe unha adaptación inglesa do anterior, en lingua portuguesa, Bombaim.

Non se trata dun caso illado. Máis ao norte, entre a China e o Nepal, velaí que xorde o monte máis elevado do planeta, o Everest, un exónimo occidental —en honra do xeneral británico e xeógrafo George Everest— que se impuxo aos nativos Sagarmatha e Chomolungma, os cales puxan de novo por acadaren a plena oficialidade. E se miramos logo cara ao sur, atoperemos que xa hai tempo —desde 1972— que Ceilán (nome que lle deron os nosos irmáns da outra beira do Miño / Minho) modificou / recuperou a toponimia nativa de Sri Lanka. «E que máis ten que se chame dun xeito ou doutro? —obxectarán, sen dúbida, algúns e algunhas— Os nomes…, que importancia teñen? Por que esa teima en andar a modificalos? O que interesa é como se denomina un país internacionalmente. O resto son pailanadas».

OK, McKey. Mais Falkland e nunca Malvinas; Malvinas pero xamais Falkland, xa se trate de británicos ou de arxentinos. Mar do Leste e para nada Mar do Xapón; as dúas Coreas, e por unha vez, concordan na apreciación: rotular aquelas augas como do «Xapón», apenas obedece ao tempo infeliz no cal o Imperio nipón se foi apoderar non só das tales senón aínda de toda a península coreana. Golfo Pérsico, da súa parte, ou, mellor, Golfo Arábigo na estima da maior parte dos países ribeiráns, capitaneados por Arabia Saudita, en atención a cuestións de cultura e de identidade. En fin, río Grande -para México- pero río Bravo do Norte para os norteamericanos. Isto é, eses mesmos que, liderados agora mesmo por Mr. Trump, veñen de trocar, como todos Vdes. coñecen dabondo, o tradicional Golfo de México por esoutro Golfo de América. E é que por moito que teimen no contrario, si que está ben claro que unha ou outra toponimia é algo que si que importa de veras.

Porque somos, en efecto, cidadáns e cidadás do mundo. Porén, non vimos a el debaixo dunha verza senón no seo dun grupo, dunha tribo, dun país…, no medio e medio dunha lingua, dunha cultura e dunha historia. Xa que logo, resulta inevitable —e necesario— que nos vaiamos identificar con tal secuencia mediante os nomes: o propio, claro é, e tamén con esoutros que lle fomos conferindo á natureza que nos rodea. E é por iso que este seu cronista non se chama José Ramón en castelán —nin o meu apelido, «Pena», se converte en «Peña»— como tampouco se traduce Joseph Raymond en Inglaterra ou Giuseppe Raimondo por Italia adiante. Aquí e alá; aló e acó, a única forma real é Xosé Ramón (Pena) —que resulta ser, ademais, a legal— e, desde logo, a escollida por min mesmo, o seu único e verdadeiro dono. Como así mesmo será Sanxenxo e nunca Sanjenjo e/ou outras deformacións que aínda circulan ou pretenden facer circular algúns irredutibles. «Pero é que, ‘tradicionalmente’—volverán tentan retrucar—, así se viña escribindo en castelán». Vale, meus e miñas: cometer un erro -—mesmo durante décadas ou aínda séculos— pode ter a súa, histórica, explicación. Non obstante, xa perfectamente identificado o dislate, o que se manifesta inaturable é que, coñecida a evidencia, busquen aínda perpetrala.

«Toda a terra é dos homes», iso é boa verdade. Secasí, a internacionalidade non se contradí en ningún caso coa defensa do propio. As autovías e autoestradas non rifan,daquela, con esoutras country roads que tan ben cantou John Denver: velaí que veñen ser elas, ao cabo, as que nos levan to te place I (we) belong.

Suscríbete para seguir leyendo