Galicia brilla tamén en IA

No Pazo de Fonseca, edificio do século XVI e o primeiro construído para ser sede da Universidade de Santiago de Compostela, figura unha lenda que pode lerse dende o seu patio interior. Está escrita en latín, e nela aparece a expresión Gallaecia fulget, Galicia brilla, que foi elixida como lema do quinto centenario da alma mater da universidade galega.

Galicia brillou ao longo da súa historia en moitas ocasións, e agora volve facelo no mapa europeo da IA co logro dunha das 19 factorías de intelixencia artificial por parte do Centro de Supercomputación de Galicia (Cesga).

As factorías de IA son ecosistemas vinculados a supercomputadores que integran cómputo avanzado, datos e talento para acelerar o desenvolvemento e a adopción de modelos de intelixencia artificial por parte da ciencia, da administración e, especialmente, das startups e pemes, ás que ofrecen capacidade de cálculo e servizos de apoio sen custo. En xeral, conectan centros de supercomputación, universidades e empresas arredor de aplicacións en sectores estratéxicos como a saúde, a industria, o clima, as finanzas ou o espazo.

O Centro de Supercomputación de Galicia (Cesga) é unha fundación pública sen ánimo de lucro cuxo padroado está composto pola Xunta de Galicia e o Consello Superior de Investigacións Científicas (CSIC). Actúa como nodo de cómputo e comunicacións de altas prestacións para a comunidade investigadora e o tecido produtivo máis innovador, e é unha Instalación Científico-Técnica Singular (ICTS) do Estado.

As factorías de IA procuran reducir as barreiras de entrada á intelixencia artificial avanzada (acceso a cómputo de moi altas prestacións, software e coñecemento técnico e experto arredor da IA), acelerar a transferencia de resultados (mediante prototipos, probas de concepto e validacións) e facilitar o cumprimento normativo, a innovación e a soberanía tecnolóxica.

O 10 de outubro de 2025 anunciouse que Santiago de Compostela acollerá a factoría europea 1HealthAI, especializada en One Health e situada no Cesga, cun investimento de 82 millóns de euros achegado pola Unión Europea, o Goberno de España e a Xunta. É un logro inmenso e a demostración de que a colaboración entre administracións é o mellor camiño —moitas veces o único— para o éxito.

One Health consiste nunha visión integrada de todo o que afecta á saúde das persoas, dos animais e dos ecosistemas, recoñecendo a súa interdependencia (saúde ambiental, seguridade alimentaria, vixilancia epidemiolóxica, zoonoses e un longo etcétera). A IA e a supercomputación permitirán abordar problemas tan complexos e críticos como o desenvolvemento de modelos preditivos máis fiables, a detección temperá de problemas de saúde ou o deseño de fármacos reducindo prazos e custos.

En España xa existía outra factoría (BSC AIF, Barcelona), asociada ao Centro Nacional de Supercomputación de Barcelona. Agora só outros dous países teñen o par: Alemaña e Polonia, e outros trece contan cunha cada un.

Galicia dispón dun ecosistema sanitario e innovador en biosaúde de primeiro nivel, que se verá agora fortemente reforzado polas inmellorables capacidades para adestrar e validar solucións de IA en contornos regulados e de alto rendemento, acelerando a súa chegada aos pacientes e ao mercado. Santiago de Compostela, sede do Cesga e da Universidade de Santiago de Compostela, concentra capacidades docentes, clínicas e investigadoras, así como un tecido empresarial crecente e singular en saúde dixital, como poucos máis en Europa.

Pola súa parte, o CiTIUS (Centro Singular de Investigación en Tecnoloxías Intelixentes), referente en IA en Galicia e en España, será tanto beneficiario como benefactor deste recurso excepcional, o que facilitará o desenvolvemento de proxectos traslacionais One Health, acurtando o ciclo de innovación desde os datos ata os modelos, a súa validación e transferencia.

Galicia brilla, e fai brillar a España enteira. Casualidade ou non, Santiago e Galicia levan ambas as letras «IA» no seu nome, e agora podemos escribilas con maiúsculas.

Suscríbete para seguir leyendo