XXXV anos da dobraxe en Galicia. As pioneiras

Hai un par de semanas falábamos nestas páxinas dos pioneiros da dobraxe en Galicia. Un oficio que xurdiu na nosa terra hai agora trinta e cinco anos. Daquela foi a quenda deles. Agora tócalles a elas. Hoxe coñeceremos os traballos de catro mulleres que foron das primeiras en prestar a súa voz a outras actrices da grande e pequena pantalla: Ananda Español, Amalia Gómez, Isabel Fidalgo e Ivonne Ares. Elas son as nosas protagonistas. Con Ananda Español, non só compartín micrófono na dobraxe, senón tamén na radio e tiven a honra de dirixila, xunto ao desaparecido Gonzalo Martín Letamendía en O incerto señor Don Hamlet, príncipe de Dinamarca de Alvaro Cunqueiro, peza na que ela interpretaba á Raíña e Gonzalo ao Rei. Na dobraxe, Ananda, prestou a súa voz a Giulietta Masina en Hoy quizá, a Bette Davis en Un gangster para un milagre ou a Katharine Hepburn en Adiviña quen ven cear esta noite? Con Amalia Gómez, tiven o gozo de compartir escenario e tamén de dirixila en teatro, en lecturas dramatizadas e en recitais poéticos; ela dirixiu e interpretou o papel da Duquesa na serie A Duquesa da rúa do Duque, serie, na que os que participamos nela, coincidimos, que foi o traballo que nos desbravou neste oficio e nos fixo entender que era a dobraxe; iso foi posible polo carácter tolerante e o talento metódico que Amalia posúe; ademais foi a voz do personaxe de Lucy en Dallas, da Olivia de Popeye ou de Roxie de Fraggell Rock. Isabel Fidalgo, participou na primeira serie dobrada ao galego: A escrava Isaura. Foi Sue Ellen en Dallas, e prestou a súa voz a actrices como Sofía Loren en Matrimonio a la Italiana, Ingrid Bergman en Casablanca ou a Jane Seymour, no papel de Mikaela Quinn na serie A doutora Quinn na dobraxe en castellano. Ivonne Ares puxo a súa voz, esa voz cargada e sensualidade e de profundidades interpretativas a Carole Lombard en Ser ou non ser, a Catherine Deneuve en Un cuento de Navidad e á comisaria da serie Alerta Cobra, emitida por varios distintos canais de televisión. Hai moitas máis pioneiras, como Elina Luaces -Charo López en Os gozos e as sombras e Joan Crawford en Que foi de Baby Jane?- ou a magnífica actriz Luísa Merelas, -Marilyn Monroe en O príncipe e a corista-, pero este artigo só é un breve homenaxe aos XXXV anos da dobraxe en Galicia e non hai espazo para lembrar a todas, aínda que ocupen un lugar privilexiado na nosa memoria e nos nosos afectos, como o ocupan Xoán Guisán e María Romero, sen os que nada de isto sería posible.