Individualmente e colectivamente, consciente e inconscientemente, levamos no corpo iso de erguer altares, agora máis que nunca ós falsos ídolos, ó diñeiro, ó poder, ó ego... e ós tres xuntos tamén. Pero hai outras intervencións, falando con propiedade artística, máis humildes e instintivas, os aportes dos novos bárbaros, que esperaba Kavafis, os da subcultura popular urbana.
Dalgún xeito o ego dos seres humanos, o primitivismo prendido, leva a deixar pegada persoal e colectiva alí por onde pasamos. Hai moitos xeitos e escalas de provocar, que é do que se trata. De facelo, incluso con xenialidade, complementando a paisaxe, nos máis, atentando, destruíndo... Noutrora deixando marcas, siglas que despois foron ostentosos grafitis, entre outras fórmulas de instalacións persoais. Patentes dende a Prehistoria dos homes das covas até os hiphopteiros grafiteiros de bote de aerosol e iPod.
Ollamos na beira dos camiños, no alto dos montes, por moitas partes do rural, moreas de pedras, que nas ribeiras do río Sil chaman "murias", resultado de varios traballos: da limpeza das agras, da decantación de minerais nos praceres auríferos... Pero tamén restos do que foron altares, de montóns marcando camiños ou mesmo o resultado dun simple divertimento, a constancia do paso dun peregrino ocioso en tradición real ou falsa, cando non o xogo coas pedras ó equilibrio, iso é o rock balancing que hoxe parece crear febre e peste. Por aquí , dende o Megalitismo sabemos como ninguén desas cousas de canteiros. Pedras, materia prima dunha eterna Idade da Pedra, para estruturar valados e muros... os que se fan e se desfán. Malia que non haxa un catálogo pese a tantos construtores e arquitectos.
Ollamos como na sorprendente paisaxe do Castro de Baroña, no Porto do Son, van en aumento e se erguen centos de moreas de efémeras manifestacións con coios, os uns sobre os outros. Vemos tamén miles de improvisadas cruces feitas con paus e ramas atadas de calquera xeito ós arames dos cerramentos das fincas, sobre os valados no camiño de Santiago; mesmo panos atados nunha árbore, arredor dunha fonte considerada milagrosa.... deixar o gastado calzado do camiño no cabo de Fisterra, queimar a roupa; as batallas de viño, de auga, de lama en romarías tradicionais... Fai un o que fai outro e ó cabo do tempo constrúense novas tradicións, sen demasiadas raiceiras, as que, entre preguntas e respostas, pasarán ós estudos de antropoloxía. Novos mitos, novos ritos.
Por todas partes do mundo, en lugares insólitos, solitarios, no alto de montes, en desertos, en selvas, entre a neve... atopamos moreas de pedras que engaden máis misterio a sorprendentes lugares. Denotan o capricho dalgún camiñante que alí se detivo, dos que repetiron o mesmo. Parámonos ante o amilladoiro da Cruz de Ferro de Foncebadón, na Galiza asturicense, entre a Maragatería e o Bierzo, punto emblemático no Camiño Francés a Compostela, coroado polo mítico e literario amilladoiro, cada xornada ampliado en pedras, incluso traídas doutros lugares: grandes, pequenas, brutas, puídas, labradas, incluso anacos e doas semiprezosas de xade, agatas, amatista, xaspe, feldespato, sodalita, ámbar... Proba de que o peregrino prepárase antes de facer a súa andaina, coñece polas guías os rituais e leva e deixa o seu souvenir. Metafórico ritual de descarga do peso, ó que se suman novas fórmulas: atar cintas no poste de madeira que soporta a cruz de ferro, rotular mensaxes en plástico, en papel, sobre as pedras, deixar o calzado ou calquera outra prenda... e detrás sempre o segredo dun desexo. A tradición complícase e o afeamento impera en particularismos pouco debatidos polos estudosos do tema. Entre tanta individual intervención a orixe escamotéase.
Hai varias teorías sobre as murias, moreas, milladoiros, amilladoiros, montóns de pedras, tamén nalgúns casos acumuladas para construír algo, unha ermida, valados, un curro... Todo depende do seu sitio. Visibles en lugares altos, onde tamén puido haber altares; no horizonte, como tetóns sobre os montes, igual que as mámoas. Os amilladoiros axudan a sinalar a continuidade dun camiño que, ó cabo do tempo, pode perderse entre a vexetación, entre a neve, pola forza das chuvias e do vento... marcando unha bagoada que actúa como fío condutor. Primitivo orixe do GPS, para orientar e ofrecer confianza na incerteza. - así se fai en todas partes, dende as selvas do Amazonas ou os desertos de África até o Tibet, onde complementan os amilladoiros con postes e fiadas de ondeantes, multicolores, nostálxicas bandeiriñas nas que prende o espírito do viaxeiro. Códigos alterados polas interferencias dos que erguen a súa particular e artística morea, o que repetirán outros, até crear unha especie de santa compaña de moreas e sombras. Pegada do ego en lugares inspiradores, locus amoeneus cun particular genius loci que, entre tanta interferencia, remata por ser espantado.
O fenómeno do rock balancing de Baroña é ben representativo e non resposta a tradicións anteriores ó ano 2011. Seguramente nacido dalgún improvisado xogo, a querer simular ós grandes desta arte, como Peter Riedel, que, a maior escala, fai cúpulas, arcos, celosías mesturando pedras, cores, texturas, en equilibro... Tendencias que asume e sobre as que re-crea o arquitecto madrileño Antón García Abril, coa brutalista celosía do edifico da SGAE en Compostela. A historia da arquitectura ten orixe nestas experimentacións. Arte efémero que na súa teoría parte do principio de non danar a natureza, nos parques e praias de Estados Unidos, para logo devolver os materiais ós seu lugar de orixe. Mais aínda súmase á obra algún desexo que di cumprirse. Nova e prexudicial tradición. Agravada no entorno do Castro de Baroña, intervencións que descontextualizan e poñen en perigo as construcións do antolóxico castro da beiramar. Algo semellante pasa coas fogueiras ennegrecendo os inmaculados e finos areais da beiramar e a conseguinte copacabanización da praia como salón multifuncional. Subproduto da aculturación, ou da anomia, dexeneración, efecto da crise de identidade.
Nada que ver o rock balancing de Baroña coa intervención do sempre lembrado Man de Camelle no entorno do seu habitáculo. El practicaba unha teoría ecolóxica integral, pioneira, do máis puro Lands Art. A perda é que non se soubera interpretar tal intento de vida e obra acorde cos Catro Elementos. Man facía obras unindo o Caos terreal co Cósmos celestial. Esculturas ergueitas, tramadas con coios superpostos, con madeiras, redes vellas, máquinas e despoxos que o mar non quería e devolvía. Esculturas que a mesma natureza complementaba con algas, hedras, pátina... até que no 2002 o Prestige, cargado do ouro negro, enchapapoteou toda Galiza e fixo de Man un Santo Inocente máis.
