“En que momento se fodeu a literatura de esquerdas, Zavalita?” Así podería ter comezado Vargas Llosa unha segunda parte da súa Conversación en la Catedral na que rexistrase a peripecia vital dunha figura, a do intelectual arrepentido, que el encarna como poucos: como o fillo pródigo regresa ao lar paterno neoliberal logo dunha breve estancia xuvenil militando na esquerda revolucionaria, para acabar defendendo solucións directamente autoritarias, como estamos a ver estes días.

É sabido que o premio Nóbel peruano prefire a lei sen democracia á democracia sen lei, por expresalo nos mesmos goethianos cos que Casado describiu no seu día a diferenza entre a Ditadura franquista e a Segunda República. Máis aínda se temos en conta que hai xente, ás veces millóns de persoas, que votan mal, en palabras de don Mario, que votan seguindo o consello da fame que padecen todos os días e non tanto na defensa en abstracto dunha liberdade que eleva pero non alimenta, tal e como aconteceu nas últimas eleccións peruanas.

Naquela tesitura, Vargas Llosa preferiu a Keiko Fujimori, a filla do golpista convicto, antes que o médico rural Castillo. Preferiu seguir asegurando a libre extracción das rendas nacionais cara ao estranxeiro antes que recuperar para o seu pobo, para o Estado, as inmensas riquezas do subsolo peruano. As que aínda lles resten logo de toda a prata que tan hispanicamente lles roubaron e que serviu para pór en marcha a roda do capitalismo europeo que é o mundial, logo dunha breve e inútil estancia en Sevilla, tal e como nos aprenderon Braudel e Wallerstein grazas ao traballo paciente e rigoroso de Pierre Chaunu.

Hoxe, logo da desaparición do bloque comunista, o golpe de estado está cada vez peor visto cando cómpre corrixir a posteriori o resultado erróneo dunhas eleccións, tal e como fixeran un 11 de setembro de 1974 en Chile contra un goberno, o de Allende, que cometera o erro de nacionalizar o cobre que debía permanecer en mans da Anaconda Copper Company. Tampouco foi boa idea, e así o recoñece o propio Vargas Llosa no seu último libro Tiempos recios, derrocar no seu día o goberno reformista de Jacobo Arbenz en Guatemala. Un golpe promovido, neste caso, pola United Fruit, e que daría lugar a unha lamentable tradición latinoamericana aínda vixente: o antiamericanismo, tal e como o retrataron no 96 Plinio Apuleyo Mendoza e Álvaro Vargas, o fillo de don Mario, no seu Manual do perfecto idiota latinoamericano, escrito nun tempo moi diferente a este, na fin dos tempos practicamente, segundo algúns profetizaban esperanzados.

Ao arrepentido non lle chega con renegar das súas militancias de xuventude: debe escorrentar calquera sombra de dúbida combaténdoas por todos os medios posibles, mesmo apelando á mentira que lexitima e precede o golpe de estado. Vargas Llosa, como antes Borges, pensa que hai pobos como os seus, tan atrasados, que nin tan sequera é posible alienalos coas grandes promesas da sociedade de consumo, pobos aos que a liberdade lles debe ser imposta desde fóra mediante a tiranía.