A Real Academia Galega (RAG) celebrou onte un plenario extraordinario na cidade de Santiago con motivo do Día das Letras Galegas para recoñecer o legado de "pallaso incómodo" e de "insobornable compromiso" ético coa lingua galega do dramaturgo Roberto Vidal Bolaño, segundo destacou Francisco Fernández Rei, un dos académicos que tomaron a palabra para analizar a súa obra literaria desde diferentes perspectivas.

Este acto, celebrado no Teatro Principal de Santiago -tras poñerse unha placa na casa natal de Vidal Bolaño, no barrio de Vista Alegre-, estivo marcado pola intervención final do presidente da RAG, Xesús Alonso Montero, quen no seu primeiro evento das Letras Galegas neste cargo, virouse cara ao presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijóo, para esixirlle que "hai que apoiar" a "a cultura, o teatro e, sobre todo, as voces críticas" de Galicia como a do homenajeado.

Alonso Montero valorou o labor de dramaturgos como Vidal Bolaño para "liberar" á cidadanía de "a tiranía do mercado". "Porque tamén vostede e todos nós somos vítimas do mercado", advertiu o presidente da RAG a Feijóo na pechadura.

A mirada máis reivindicativa e crítica de Vidal Bolaño emerxeu, así, no recoñecemento das Letras Galegas de onte, á mesma hora na que miles de galegos manifestábanse en defensa do galego polas rúas de Compostela e o día despois de que as artes escénicas acudisen a manifestarse en defensa do seu traballo ante o acto oficial da Xunta, que tivo lugar no Salón Teatro, tamén en Compostela.

Sobre esta cuestión, Alonso Montero subliñou que "si hai na historia do teatro galego unha voz crítica, esa voz é a de Roberto Vidal Bolaño", e remarcou como o seu teatro serve para "mirarse no espello" no que "aparecen as taras da sociedade".

Do mesmo xeito que fixo, previamente, no acto do barrio de Vista Alegre, a cabeza visible da RAG referiuse a estas "taras" da sociedade, para deixar claro que son "inventadas polo mercado", o cal: "causa os recortes e a política que non queremos de austeridade".

Tras días de cruce de declaracións entre Alonso Montero e o BNG sobre a defensa do galego -o propio Feijóo lamentou o xoves "a campaña de desprestixio" contra o presidente da RAG-, o home que está á fronte da Academia identificou a "voz crítica" de Vidal Bolaño e o seu teatro como forma de combater ao "mercado tenebroso".

"Quizais nas próximas eleccións, habería que facer unhas eleccións planetarias, uns a favor do mercado e outros en contra", avogou Alonso Montero ante Feijóo, aínda que unha vez finalizado o plenario ambos selaron unha apretón de mans fronte a diversos fotógrafos.

Nesta liña de poñer luz na mirada máis comprometida de Vidal Bolaño, a catedrática Margarita Ledo defendeu que o autor de Doentes "traballou o teatro como proposta estética, suxeito político e estrato comunicacional no que elaborou o seu dereito á expresión".

Sobre o autor que puxo en pé o Centro Dramático Galego para daquela ser vetado pola Consellería de Cultura, con Vázquez Portomeñe á fronte, Ledo puxo en valor "o compromiso co teatro do cal, o esfarelamento (desmantelamento) actual, é só o síntoma da dolencia profunda que esta perda xunto a outras perdas poderá significar".

A intervención do filólogo Francisco Fernández Rei foi a que se referiu de forma directa ás vivencias persoais co autor de Saxo Tenor, de quen recordou que foi enterrado en Boisaca con "o seu nariz vermello" de payaso e un exemplar de Rastros. Fernández Rei fixo fincapé en como deu voz que a personaxes, que non identificou con perdedores, senón "resistentes", e "soñadores" de "unha Galicia liberada".

O filólogo fixo tamén un proveitoso análise da lingua literaria "urbana culta" do homenaxeado, que entremezcla o "fala de taberneros" con cultismos, no que hai cabida para hipergalleguismos e "castellanismos conscientes" para "ridiculizar". Nesta importancia da oralidad na dramaturgia do autor de As actas escuras, Fernández Rei chamau a atención ata sobre como Vidal Bolaño "ponse á beira das palabras perdedoras" na reforma normativa.

Pola súa banda, unha dos impulsores da renovación do teatro galego xunto a Vidal Bolaño como foi Euloxio Ruibal no marco da Xeración Abrente disertou sobre a importancia dos espazos e o ambiente de Compostela en obras como Días sen gloria ou Doentes.