66. Gaia

Definición: s. f. En ecoloxía, hipótese que defende que a Terra é un sistema complexo autorregulado, no que os organismos vivos (biosfera) interactúan en equilibrio co seu contorno inorgánico (atmosfera, hidrosfera e xeosfera) para perpetuarse e á vez facilitar a vida no planeta. Esta definición non aparece (aínda) no dicionario da RAG.

Palabras e expresións relacionadas: Biodiversidade: diversidade de especies vexetais e animais nun ecosistema. Biosfera: zona que rodea a Terra, onde habitan os seres vivos. Organismo: conxunto de órganos que constitúen un ser vivo; ou mesmo un ser vivo, dotado ou non de órganos. Estas definicións aparecen no dicionario da RAG.

Cal é a súa importancia no ámbito do naturalismo?: a hipótese Gaia foi formulada polo científico inglés James Lovelock (1919–2022), e considérase unha das ideas máis revolucionarias na historia da ecoloxía. Lovelock tomou ese nome da deusa grega da Terra (chamada Gaia ou Gea), e iría afondando ao longo das seguintes décadas nas implicacións da idea do planeta autorregulado, como se se tratara dun organismo vivo. Xa desde o comezo, a hipótese contou co apoio de destacados persoeiros da ecoloxía e bioloxía, como a científica Lynn Margulis (1938–2011), e enfocou as bases teóricas da conservación da biodiversidade e dos seus hábitats a nivel global por parte do movemento naturalista. O sociobiólogo estadounidense e gañador do premio Pulitzer Edward O. Wilson (1929-2021), tomou ideas da hipótese Gaia para defender que só cunha audaz protección mundial de grandes territorios, poderíase lograr unha conservación efectiva da biodiversidade e un funcionamento axeitado do planeta Terra. A súa obra de 2016 Half-Earth: Our Planet's Fight for Life (Media Terra: a loita do noso planeta pola vida) é mostra disto.

Por que está en voga esta palabra?: como un primeiro paso para lograr esa ideal (e necesaria) protección da metade a superficie terrestre que propoñía E. O. Wilson, a Organización das Nacións Unidas resolveu hai menos dun ano en Montreal (Canadá) protexer o 30% da superficie do planeta antes de 2030, aportando 30.000 millóns de dólares anuais en axudas á conservación. A propia ONU chegaría a un acordo tres meses despois (marzo de 2023) para, tamén, protexer o 30% dos océanos de aquí a 2030. Como “guinda”, a Lei de Restauración da Natureza da Unión Europea, recentemente aprobada, asume que ao menos o 20% das áreas terrestres e marítimas degradadas nos países da UE deberán contar con medidas efectivas de restauración dos hábitats naturais para 2030. Se se aplicaran e ampliaran estas accións para lograr un 30% de áreas protexidas e un 20% de zonas degradadas restauradas (tanto para territorios terrestres como para áreas marítimas), estaríamos destinando media Terra para a natureza, dando así unha oportunidade para que o planeta siga autorregulándose.